Grenzen aan een grenzeloze oorlog

De Eerste Wereldoorlog, ook wel Grote Oorlog genoemd, was een oorlog in Europa, waarbij alle grootmachten van de wereld betrokken waren. De voornaamste tegenstanders waren de Entente (Frankrijk, Groot-Brittannië en Rusland) en de Centralen (Duitsland, Oostenrijk-Hongarije en het Ottomaanse Rijk). Spoedig waren meer dan vijftig landen bij de oorlog betrokken. 1,5 miljard mensen raakten met elkaar in oorlog, nagenoeg 80 procent van de wereldbevolking. De oorlog begon op 28 juli 1914 en duurde tot 11 november 1918.

Grenzen aan een grenzeloze oorlog: Hulst, najaar 1914.

Dodendraad en vergissingsbombardementen

Tijdens de Eerste Wereldoorlog bleef Nederland neutraal. Ook België wilde neutraal blijven, maar raakte toch betrokken in de oorlog bij de opmars van de Duitsers naar Frankrijk. Al gauw had Nederland een enorme aantrekkingskracht op onze zuiderburen. Op grote schaal vonden er grensoverschrijdingen plaats, vooral in Zeeuws-Vlaanderen. De Duitsers zagen dit grensverkeer als een ongewenste ontwikkeling. In de loop van 1915 legden zij een elektrische draadversperring aan, de zogenaamde ‘doodendraad’. Hiermee sloot de Duitse bezetter de Nederlands-Belgische grens nagenoeg hermetisch af. Toch hield de grens een zekere aantrekkingskracht, onder andere op Belgische oorlogsvrijwilligers, spionnen en grenssmokkelaars, maar ook op Duitse deserteurs. Velen moesten hun poging om de ‘doodendraad’ te omzeilen met de dood bekopen. Ook vielen tijdens de Eerste Wereldoorlog in Zeeland de nodige slachtoffers door ‘vergissings-bombardementen’: zo werden in deze jaren Sluis, Cadzand, Goes, en zelfs het veel noordelijker gelegen Zierikzee gebombardeerd.

Vier jaar lang grensde Zeeland aan een grenzeloze oorlog. En toen aan het eind van de Eerste Wereldoorlog de vrede was getekend, dreigde een nieuw gevaar. België eiste als ‘compensatievergoeding’ Zeeuws-Vlaanderen op. Zeeuwen en Zeeuws-Vlamingen voerden een politieke strijd om één provincie te blijven. In vrijwel alle plaatsen in Zeeuws-Vlaanderen werden anti-annexatiecomités opgericht. Het opvlammend nationalisme van de Zeeuws-Vlamingen beïnvloedde de internationale onderhandelingen sterk. België zag in 1919 van de annexatie af.

Digitaal educatieproject

In het kader van deze herdenkingsjaren ontwikkelde Erfgoed Zeeland, in samenwerking met een aantal Zeeuwse archieven, een digitaal educatieproject voor het onderwijs: Zeeland tijdens de Eerste Wereldoorlog.