Meidoorns in Zeeland

De Germanen maakten van de meidoorntakken al ondoordringbare heggen ter bescherming van hun akkers en goed. Die gewoonte is ook in Zeeland overgenomen. Vóór de inundatie van Walcheren in 1944 kwam de meidoorn zeer veel voor als erfafscheiding.

Meidoornbloem (foto Stichting Landschapsbeheer Zeeland).

Musters

Lein Goedbloed uit Veere herinnert zich de tijd nog goed dat Walcheren de “Tuin van Zeeland” werd genoemd vanwege de vele meidoornhagen. De geur van de meidoornbloesem, het was in overvloed aanwezig, en Lein genoot er van. De meidoorn was er niet alleen voor de sier, de heggen werden vooral gebruikt als veekering. Daarom moesten ze regelmatig worden gesnoeid omdat de struik anders te breed groeide, waardoor er aan de onderkant geen zonlicht meer kwam en er zo gaten in de veekering ontstonden. Het snoeihout werd gebundeld in zogenaamde ‘musters’ die zeer gewild waren om de broodovens mee te stoken.

Varen door de meidoorn na de inundatie van Walcheren.

Inundatie

In 1944 kwam daaraan een eind toen Walcheren met opzet onder water werd gezet om de Duitsers te verdrijven. Een vrije doorvaart naar de haven van Antwerpen was van essentieel belang voor de bevrijding van Nederland en Europa. Na het dichten van de dijken bleek de verwoesting enorm. Het zeewater had het gebied dusdanig verwoest – feitelijk leefde er geen boom of struik meer – dat men van de nood een deugd heeft gemaakt, door Walcheren grootschalig te herinrichten, waardoor Walcheren een voorbeeld voor integrale vernieuwing werd.

Herstel

Het herstel en de herinrichting van Walcheren begon kort na het einde van de Tweede Wereldoorlog en is uitgevoerd door de inwerkingtreding van de Herverkavelingswet Walcheren van 1947, een speciale noodwet. Kavels werden vergroot (het aantal percelen verminderde van ruim 31.000 tot 11.000), wegen rechtgetrokken (35 procent werd opgeheven). De hoofdwegen kregen laanbeplanting terwijl tertiaire wegen werden beplant met lagere boom- en struikbeplanting, waaronder de voor Walcheren zo kenmerkende meidoorns. Maar op de perceelsgrenzen keerde de meidoorn niet meer terug. De veranderingen zijn goed te zien op onderstaande kaartjes (1909/2013).

Kaartje van een deel van Walcheren, situatie in 1909 (Historische Atlas Zeeland).

Kaartje van een deel van Walcheren in de huidige situatie (Atlas van Zeeland, uitgave ANWB).

Het landschap van Walcheren veranderde hierdoor ingrijpend: van een heggenlandschap in een coulissenlandschap.

De meidoornhaag als afscheiding (foto Radboud Mensonides).

Beplanting na 1944

De bermbeplanting kon vanaf 1947 met geld van de Stichting Nieuw Walcheren worden gefinancierd. Met grote landelijke acties werd geld ingezameld om zo de ‘wonderlijke mengeling van natuur- en stedenschoon’ op Walcheren weer te herstellen. ‘Plant een boom op Walcheren’, luidde de oproep die breed aansloeg.

Brochure ‘Plant een boom op Walcheren’, die verscheen om geld in te zamelen voor de herbeplanting van Walcheren.

Bedreiging

Het Bacterievuur (ook wel Perevuur geheten) vormde lange tijd een grote bedreiging voor de meidoornhagen. Het is een bacterie die de meidoorn en perenbomen aantast. Het was een nachtmerrie voor mening fruitteler. Ten onrechte dacht men dat de meidoorn daarvan de aanstichter was. Dit leidde tot een decimering van de meidoornhagen.

Bacterievuur ook wel perenvuur in meidoorn (foto Stichting Landschapsbeheer Zeeland).

Gelukkig zijn veel meidoornhagen rond Nisse gespaard en nog in volle glorie te zien.

Heggengebied Nisse (foto Stichting Landschapsbeheer Zeeland).

Bronnen

Radboud Mensonides bewerking van: Joke de Witte, Meidoorns op Walcheren, in: De Boom In 2011, 1, p. 6-7 (Kwartaalblad Stichting Landschapsbeheer Zeeland).
J.W. Bosch e.a., Landschapsatlas van Walcheren; inspirerende sporen van tijd, Koudekerke 2008.