Platanen in Zeeland

De plataan is een prachtige boom die bijvoorbeeld voor het stadsleven uitstekend geschikt is. Ook op het Zeeuwse platteland komt ze voor, als laanboom, in groepen of als een prachtige solitair. Er zijn echter ook wat minpunten, die je goed moet meewegen voordat je gaat aanplanten. In ieder geval: niet te veel, niet te dicht bij elkaar of bij andere bomen. Bezint eer gij begint…

Plataan bij Hof te Zande te Kloosterzande (foto Linda Geus-Boone).

De plataan

Bijna iedereen kent de plataan met zijn typisch gevlekte schors. Het is een boom die erg groot kan worden. Mooi uitgegroeide platanen zijn schitterend om te zien. Ze hebben een indrukwekkend forse stam en zware en hoog opgaande gesteltakken. De ‘gewone’ plataan is eigenlijk een kruising tussen de Oosterse en Westerse plataan. Het is een steriele boom. Ondanks de talrijke en kenmerkende zaadbolletjes die in het najaar aan de bomen hangen, kan de boom zich niet voortplanten.

De Oosterse plataan komt heel zeldzaam ook in Zeeland voor. Herkenbaar door de veel dieper ingesneden bladvorm.

Groeiplaatsen

De plataan is een geliefde stadsboom. Ze verdraagt heel goed luchtvervuiling en ook de hogere stedelijke temperaturen vormen geen probleem. Met zijn enorme kroon en grote bladeren geeft de boom ’s zomers een weldadige schaduw op allerlei pleintjes. Ook op erven wordt de boom regelmatig aangeplant. Dan meestal als oprijlaan of als solitair tussen de andere bomen. In de Zeeuwse bossen zie je maar weinig platanen.

Verschijningsvormen

In het landschap zien we platanen in verschillende verschijningsvormen. Vaak gaat het om markante plaatsen. Meestal wordt de plataan aangeplant als rij- of laanbeplanting (een laan is een dubbele rij; aan weerszijde van de weg). De hoge en zuilvormige boomgalerieën die hier en daar in het Zeeuwse landschap voorkomen geven er een wat Zuid-Frans tintje aan. Her en der in Zeeland zie je platanen ook als solitair of boomgroep. En er zijn platanen als leibomen aan te treffen.

Stamvoet van een plataan (foto Linda Geus-Boone).

Lastige eigenschappen van de plataan

De bomen worden erg groot, meestal veel groter dan bij aanplant wordt gedacht. Vooral als er op een erf niet zo veel ruimte aanwezig is wordt het al snel te veel. De bomen overgroeien alle andere beplanting. Je snoeit je dan wezenloos om het wat in bedwang te houden en veel schiet je er niet mee op want het groeit haast sneller terug dan je snoeien kunt. De soms zwaar gekandelaberde bomen zijn ook esthetisch geen verrijking (al blijft dat afhankelijk van persoonlijke smaak).

Nadeel is ook het vele en grote blad, wat erg slecht verteert. Zijn er veel bomen, dan ontstaat er bijna altijd een enorm pakket half verteerde bladmassa, die tot in de volgende zomer de bodem bedekt. Tenzij je bladharken als een positieve uitdaging ziet!

Als steriele hybride is de boom uiteraard niet inheems en komt dus niet van nature voor in Zeeland. En zoals met veel van dit soort gekunstelde bomen zijn er dan weinig levensvormen die er op kunnen leven. In vergelijking met bv. eiken, wilgen of linden, waar vaak vele honderden soorten insecten een plekje vinden, is het met de plataan armoe troef. Er is slechts één bladmineerder die in het blad leeft. De ecologische waarde van de plataan is dan ook zwaar onvoldoende.

Opvallende platanen in Zeeland

Een juweel van een Oosterse plataan is te bewonderen in het Bosje aan de Axelse straat in Zaamslag.

De plataan in het bosje van Hof ter Zande te Kloosterzande is met zijn 38 meter hoogte en geschatte gewicht van ruim 40.000 kilo het grootste levende organisme van Zeeland en directe omgeving!

In de Zak van Zuid-Beveland zijn de platanen langs de weg van Driewegen naar Ovezande uitgegroeid tot een monumentale laanbeplanting. Opvallend is dat de platanen langs de Platteweg staan en niet langs de naastliggende Plataanweg. Daarnaast vinden we in de Zak een enkele plataan als grensboom.

En verder: de grote platanen bij het prachtige historische kerkhofje van Eversdijk, de monumentale wegbeplanting langs de weg van Zuiddorpe naar de Belgische grens, of aan de Zandstraat bij Philippine. En de prachtige solitaire plataan op het kerkhof in Zierikzee.

Geschreven door: Luciën Calle en Rudie Geus van Stichting Landschapsbeheer Zeeland.