Nisse: een uitgebreid ringdorp

Voor het Zuid-Bevelandse Nisse geldt de status van beschermd dorpsgezicht. Je zou Nisse een ringdorp mét kunnen noemen. Het heeft uiteraard een ring, Dorpsplein geheten. Maar die ring, rondom de kerk in het zuidelijke deel van Nisse, lijkt hier een verlengstuk in noordelijke richting te hebben.

Nisse (ZB, Beeldbank Zeeland, foto M. Meijer-van der Linde).

Nisse (ZB, Beeldbank Zeeland, foto M. Meijer-van der Linde).

Uitbreiding

Wie aandachtig de westelijke gevelwand van het plein bekijkt, zal bemerken dat die een merkwaardige bocht vertoont tussen de huisnummers 32 en 33. Het is goed voorstelbaar dat de oorspronkelijke ring eerst niet verder reikte dan tot en met nummer 32 en pas later naar het noorden is uitgebreid. Had men soms ruimtegebrek, bijvoorbeeld om markt te kunnen houden? Zocht men ‘stedenbouwkundige’ allure aan het dorp te geven? We weten het niet. Wél weten we dat die uitbreiding oud is, want het plein werd al in 1326 genoemd.

Nisse in vogelvlucht zoals afgebeeld in de Cronyk van Zeeland door M. Smallegange uit 1696 (Zeeuws Archief, KZGW, Zelandia Illustrata).

Nisse in vogelvlucht zoals afgebeeld in de Cronyk van Zeeland door M. Smallegange uit 1696 (Zeeuws Archief, KZGW, Zelandia Illustrata).

Allure

Nisse is inderdaad een ringdorp met allure. Die laat zich al aflezen aan de gravure waarop dit dorp in volle glorie staat afgebeeld in de bekende kroniek van Smallegange uit 1696. Daarin wordt het trouwens treffend beschreven als een dorp met een ‘lank vierkant plein’. De afbeelding toont op de voorgrond het herenhuis dat inmiddels heeft plaatsgemaakt voor een bezienswaardige Zeeuwse tuin met daarin een vliedberg.

Het Dorpsplein met de openbare lagere school en op de voorgrond de vate, prentbriefkaart circa 1910 (ZB, Beeldbank Zeeland).

Het Dorpsplein met de openbare lagere school en op de voorgrond de vate, prentbriefkaart circa 1910 (ZB, Beeldbank Zeeland).

Dan de kerk met het kerkhof. Bij nauwkeurig bestuderen van de afbeelding blijkt dat rondom dat kerkhof een muurtje staat met daarin twee toegangspoorten. En daarachter is het plein met de grote vate of dorpsvijver en de pomp. Het geheel wordt omkranst door een dubbele rij bomen.

Literatuur

K. Bos, J. van Damme en A. de Klerk (red.), Dorpen in Zeeland, Middelburg 1991.
A.P. de Klerk, Het Nederlandse landschap, de dorpen in Zeeland en het water op Walcheren; historisch-geografische en waterstaatshistorische bijdragen, Utrecht 2003.
Aad de Klerk, Dorpen in Zeeland, deel 5 in de serie Zeeland van toen & nu, Zwolle 2005.