Ringdorp Biggekerke

In het Walcherse Biggekerke is duidelijk te zien dat niet elke ring rond hoeft te zijn. De ring heet hier trouwens Kerkplein. Wat ook opvalt, is de hoge ligging van dit plein. Men hoeft de zijstraten maar in te kijken om het hoogteverschil met de omgeving te ervaren. Tijdens de oorlogsinundatie van Walcheren in 1944-1945 bleven kerk en kerkhof droog. Ze vormden een schuilplaats waar mens en vee toen samendromden.

Kerk en ring van Biggekerke, tekening door Jan Bulthuis, 1791 (Rijksmuseum Amsterdam).

Boeren

Ringdorpen zoals Biggekerke zijn in oorsprong boerendorpen. In de grotere dorpen zijn de boerderijen op den duur naar de rand of zelfs naar buiten verplaatst. In de kleinere kernen zoals Biggekerke komen ze echter tot op het Kerkplein voor.

Er zijn meer herinneringen aan het agrarisch verleden. Zoals een smederij uit de achttiende eeuw. Hiervoor staat de in 1996 herbouwde travalje of hoefstal. In het plaveisel vóór deze travalje bevindt zich een grote ronde wielsteen. Daarop werden de wielen van de boerenwagens van velgen voorzien. Deze wielstenen zijn vaak ‘tweedehands’ molenstenen.

Hoefsmid, omstreeks 1960 aan het werk in de travalje of hoefstal in Biggekerke (Zeeuws Archief, KZGW, Zelandia Illustrata).

Ook zijn in de bestrating de plaatsen te herkennen waar de palen komen te staan wanneer er op het dorp wordt ringgereden. Een recente verwijzing naar de landbouw vormt het standbeeld (uit 1991) van een Walcherse boerin door Antoon Luyckx.

Muur

Rond het kerkhof staat hier een heg, want een ingrijpender afscheiding is niet meer nodig. In de negentiende eeuw was zoiets wél geboden. Toen stond er een muurtje. In die tijd gebruikten kinderen het kerkhof als speelplaats. Ook werden er de varkens gebrand en fungeerde het tot 1865 tevens als schapenweide.

Noordzijde van het Kerkplein in Biggekerke met links de hoefstal, prentbriefkaart, circa 1906 (ZB, Beeldbank Zeeland).

Biggen

Wie direct achter de bebouwing van het Kerkplein kijkt, kan op twee plaatsen een vliedberg zien. Vóór de bedijking werden ze gebruikt als terp. In de twaalfde en dertiende eeuw werd een aantal extra opgehoogd om als basis voor een eenvoudig type kasteel te dienen.

De merkwaardige naam van het dorp heeft niets met biggen te maken. Zoals veel Zeeuwse dorpen heet Biggekerke waarschijnlijk naar zijn stichter of liever de stichter van de kerk: ene Biggo.

Literatuur

K. Bos, J. van Damme en A. de Klerk (red.), Dorpen in Zeeland, Middelburg 1991.
A.P. de Klerk, Het Nederlandse landschap, de dorpen in Zeeland en het water op Walcheren; historisch-geografische en waterstaatshistorische bijdragen, Utrecht 2003.
Aad de Klerk, Dorpen in Zeeland, deel 5 in de serie Zeeland van toen & nu, Zwolle 2005.