Uitzonderlijk Borssele

Beslist uniek is de vorm van het dorp Borssele. Als ontwerp van de tekentafel is hier alles rechthoekig. Lange tijd was de vraag wie het plan voor deze dorpsvorm had gemaakt. Zelfs de naam van de vermaarde wiskundige Simon Stevin werd genoemd. Maar de geestelijk vader van Borssele bleek veel dichterbij huis te vinden dan gedacht.

Rechthoekig

“Alles is in Borsele rechthoekig” en ook “alles is meetbaar in Borsele”. Dat schreef P.J. ’t Hooft in zijn boekje Dorpen in Zeeland. Dit dorp onder de rook van de kerncentrale, in de uiterste zuidwesthoek van Zuid-Beveland, is inderdaad het summum van zeventiende-eeuwse planologie. Echt een ontwerp van de tekentafel. Het dorp heeft als plattegrond een rechthoek. Deze ligt een slag gedraaid ten opzichte van het schaakbordpatroon van de gelijknamige polder. Binnen de rechthoek ligt een kleinere rechthoek, dat is het Plein.

Plattegrond van Borssele, 1761. (Zeeuws Archief, Verzameling Van Borssele)

Plattegrond van Borssele, 1761 (Zeeuws Archief, Verzameling Van Borssele).

Wie?

Uit alles blijkt dat hier in 1616 – want zo oud is Borssele – iemand zich heeft uitgeleefd, iemand met gevoel voor maten en verhoudingen. Maar wie? Dat was lange tijd de vraag. Diverse namen, waaronder die van wiskundige Simon Stevin werden in dit verband genoemd. Ook die van de Oranjes met belangen in diverse bedijkingsprojecten.

Dijkgraaf Soetwater

Sinds 1971 weten we beter. Borssele werd aangelegd “ten naaste bij volgens zeker concept” van Cornelis Soetwater, burgemeester van Goes en tevens dijkgraaf. Hij was de geestelijk vader van het dorp met de uitzonderlijke vorm. Wie aangespoord door ’T Hooft daadwerkelijk in Borssele zou gaan meten, stuit al snel op maatwerk waarbij af en toe een steekje is gevallen. Zo zijn niet alle hoeken van het Plein 90 graden. Ondanks dergelijke onvolkomenheden is het dorp niet minder bijzonder.