Familienamen in Zeeland: Heijboer/Heiboer

Verhalen Erfgoed Zeeland

De familienaam Heijboer werd in de volkstelling van 1947 504 keer genoteerd in Zeeland, ongeveer de helft van alle Heijboers in Nederland toen (1.014). Dat aantal liep op tot 1.543 in 2007 (1.518 Heijboers en 25 Heyboers). Van de variant Heiboer zijn er in 1947 slechts 25 geteld in Nederland, waarvan 8 in Zeeland; in 2007 waren het er 36, waarvan ongeveer de helft in Zeeland. Waar komt de naam Heijboer/Heiboer vandaan?

Wat betekent de naam?

De oorsprong van deze naam is gemakkelijk te achterhalen. Een van de vele benoemingsmotieven in de naamkunde was het beroep van de naamdrager. Heijboer/Heiboer is een voorbeeld van een van de vele beroepsnamen in Nederland. De voorouders van de Heijboers, Heyboers en Heiboers waren ongetwijfeld boeren die op de heide woonden of werkten. De naam is te vergelijken met bijvoorbeeld de Duitse familienamen Heidemann, Heidelmeier, Heid(en)bauer. Andere familienamen met –boer in Zeeland zijn bijvoorbeeld Nieboer en Nijboer (iemand die een nieuwe boerderij is opgestart) en Oosterboer (een boer uit het oosten), Spijkerboer (een boer op een spijker of graanschuur). De namen Ryckeboer en Wildeboer hebben daarentegen niets met landbouwers te maken, het zijn vervormingen van plaatsnamen.

De familienaam Heijboer in Nederland in 2007 (Nederlandse Familienamenbank, hoe donkerder de kleur, hoe frequenter de naam voorkomt).

De familienaam Heijboer in Nederland in 2007 (Nederlandse Familienamenbank, hoe donkerder de kleur, hoe frequenter de naam voorkomt).

Enkele naamsvermeldingen in Zeeland

Familienamen zijn pas officieel vastgelegd in 1811, maar lang daarvoor werden in bepaalde regio’s de familienamen al erfelijk. Zo komt in 1628 in Sint-Maartensdijk Maiken Cornelis Heyboers voor en in 1632 Mattheus Willemsen Heyboer. De vorm met eij komt voor als naam van een landbouwer in Sint-Maartensdijk: Willem Matteussen Heijboer, geboren in 1600 en gestorven na 1656. Zijn familienaam is voor het eerst gevonden in het doopboek van Stavenisse in 1627. Eerste dateringen zijn niet altijd absoluut en kunnen bijgesteld worden afhankelijk van nieuw gevonden documenten. Ze geven wel een inzicht in het voorkomen van bepaalde namen of naamvarianten in die periodes.

Zeeuwse bijzonderheden

De naam Heijboer (de variant met eij dus) komt vooral voor op Tholen. In 2007 woonden er op Tholen 188 van de 1.518 Nederlandse Heijboers, iets meer dan 10% dus. Behalve in Hulst komt de naam in elke Zeeuwse gemeente voor. De vormen Heiboer en Heyboer komen veel minder vaak voor. De naam Heiboer – zonder j – kwam in 2007 binnen Zeeland enkel voor op Walcheren en Zuid-Beveland. De vorm met y komt in Zeeland nauwelijks voor. Enkel in Middelburg is de naam geattesteerd, en dat minder dan vier keer. Er woonden er in heel Nederland in 2007 ook maar 25.

Varianten

In 1947 maakten de 500 Heijboers in Zeeland de helft uit van het totale aantal in Nederland. Wat de vorm betreft is de naam zeker niet exclusief of speciaal Zeeuws. De naam komt ook voor in andere delen van Nederland. In België wonen er nog geen twintig.

Bekende Zeeuwen met de naam Heijboer

G. Heijboer was een verzetsman die al in 1938-1942 een advertentieblaadje in Sint-Annaland verzorgde. In 1944 nam hij de leiding op zich van een wekelijks mededelingenblad voor Tholen en Sint-Philipsland, waaruit in 1948 De Eendrachtbode is voortgekomen.

Bronnen

Nederlandse Familienamenbank
Familienamendatabank België
F. Debrabandere, Woordenboek van de familienamen in België en Noord-Frankrijk, Amsterdam 2003.
F. Debrabandere, Woordenboek van de familienamen in Zeeland, Amsterdam 2009. Geraadpleegd op www.naamkunde.net.
L. van Driel, Van Aarnoudse tot Zachariasse; Zeeuwse familienamen, Vlissingen 2007.
P.J. Meertens, Zeeuwse familienamen, Naarden 1947.
Encyclopedie van Zeeland, categorie Zeeuwen.

Meer informatie over de naam Heijboer:
A.J. Giljam, Tien familienamen op Tholen en Sint Philipsland, V, Dreischor 1996.
K. Heijboer, Voorlopig onderzoek naar de familie Heijboer, Lelystad 1995; vgl. Genealogie-CBG 2 (1996), nr. 3, p. 63.