Sinoutskerke: gekrompen dorp

Sinoutskerke is een gekrompen dorp. Vaak hadden dergelijke dorpen al een slechte start, omdat ze op een plek ontstonden waar uitbreiding nauwelijks mogelijk was. De Tachtigjarige Oorlog bleek voor deze dorpen funest. Kerken werden verwoest, waarna de dorpsbewoners wegtrokken. In Sinoutskerke bleven uiteindelijk elf huizen over. De kerk verdween er pas aan het begin van de twintigste eeuw. Bijna honderd jaar later kwam er een klokkenstoel voor terug.

Luchtfoto van Sinoutskerke in 1978 (ZB, Beeldbank Zeeland, foto Slagboom en Peeters).

Luchtfoto van Sinoutskerke in 1978 (ZB, Beeldbank Zeeland, foto Slagboom en Peeters).

Elf huizen

Verstopt in de Zuid-Bevelandse Poel ligt het gehucht Sinoutskerke. Vóór de ruilverkaveling werd het wel een ‘orgie van rust’ genoemd. Maar zelfs na het ingrijpend op de schop nemen van de omgeving en het verbeteren van de verbindingen is de rust gebleven. Ook gebleven is de oorspronkelijke plattegrond, die van een ringdorp in miniformaat. Het telt elf huizen.

Ring van Sinoutskerke in 1966 (ZB, Beeldbank Zeeland).

Ring van Sinoutskerke in 1966 (ZB, Beeldbank Zeeland).

Krimpdorp

Sinoutskerke is een gekrompen dorp. Het illustreert dat plaatsen niet alleen kunnen groeien, maar ook krimpen. Van die ontwikkeling zijn in Zeeland meer voorbeelden bekend. Dergelijke dorpen kenden vaak al een slechte start: de ligging op een smal kreekruggetje. De marges werden verder versmald doordat de dorpelingen de omgeving uitgroeven. Ze deden dit op zoek naar veen om daar turf uit te winnen.

De kerk van Sinoutskerke vóór de afbraak, foto van omstreeks 1900 (ZB, Beeldbank Zeeland).

De kerk van Sinoutskerke vóór de afbraak, foto van omstreeks 1900 (ZB, Beeldbank Zeeland).

Genadeklap

De Tachtigjarige Oorlog deelde de genadeklap uit. Kerken werden toen verwoest, waarna geld voor herstel ontbrak. Als de kerkruïne vervolgens werd afgebroken, trokken ook de dorpelingen weg. Ze verhuisden naar grotere plaatsen, met wél een kerk. Kerkdorpen krompen op den duur tot kerkloze gehuchten.

Klokkenstoel op het kerkhof van Sinoutskerke (Erfgoed Zeeland).

Klokkenstoel op het kerkhof van Sinoutskerke (Erfgoed Zeeland).

Nieuwe klok

Sinoutskerke is dan wel gekrompen, toch verdween de kerk hier uitzonderlijk laat, pas in 1906. Voordien was het al wel gecombineerd met het naburige ’s-Heer Abtskerke. Op het laatst werd er alleen ’s zomers nog gepreekt. Toen in ’s-Heer Abtskerke niet meer begraven mocht worden op het hof rond de kerk, nam dat van Sinoutskerke die functie over. Na de sloop van de kerk was er sinds 1906 geen klok meer om te luiden. Dankzij particulier initiatief plaatste de gemeente daarom een klokkenstoel. Op 9 juli 2003 om 15.30 uur klonk voor het eerst sinds 1906 weer klokgelui in Sinoutskerke.

Literatuur

K. Bos, J. van Damme en A. de Klerk (red.), Dorpen in Zeeland, Middelburg 1991.
A.P. de Klerk, Het Nederlandse landschap, de dorpen in Zeeland en het water op Walcheren; historisch-geografische en waterstaatshistorische bijdragen, Utrecht 2003.
Aad de Klerk, Dorpen in Zeeland, deel 5 in de serie Zeeland van toen & nu, Zwolle 2005.