Guerrilla in Zeeland

Sommige middeleeuwse kerkdorpen leden al vroeg een kwijnend bestaan. Doorslaggevend voor de toekomst van de dorpen waren de gebeurtenissen in de jaren 1572-1577. In deze beginjaren van de Tachtigjarige Oorlog (of: de Opstand tegen Spanje) bevochten de twee strijdende partijen elkaar vooral op het platteland. Een groot deel van de bevolking daar was naar de steden gevlucht. Geuzen en Spaansgezinde troepen voerden een soort guerrilla. Vooral de kerkgebouwen moesten het daarbij ontgelden. Met hun torens en stenen bouwwijze werden ze beschouwd als een soort bunkers.

Walcheren

Op Walcheren gingen Koudekerke, Westkapelle, Domburg en Vrouwenpolder grotendeels in vlammen op. Dat gold ook voor de kerken daar, én die in Oost- en West-Souburg, Boudewijnskerke, Zanddijk, Oostkapelle en Schellach. Met de overgave van Middelburg aan de Geuzen kwam begin 1574 een einde aan de strijd op dit eiland.

De kerk in het Zuid-Bevelandse Waarde werd aan het begin van de Tachtigjarige Oorlog beschadigd (ZB, Beeldbank Zeeland, foto M. Meijer-van der Linde).

Zuid-Beveland

Zuid-Beveland kwam er relatief goed vanaf. Wel werd een groot deel van Kloetinge in de as gelegd. De kerken van Waarde, Ellewoutsdijk, Everinge en Nisse liepen schade op. Op het toenmalige eiland Wolfaartsdijk werd de kerk van Oud-Sabbinge getroffen.

Tholen

Van het eiland Tholen werd gerapporteerd dat heel Oud-Vossemeer was verbrand en dat de kerkgebouwen in Westkerke, Schakerloo en Poortvliet schade hadden opgelopen.

De kerk in het Schouwse Serooskerke werd in 1957 opnieuw gerestaureerd (ZB, Beeldbank Zeeland, fotoarchief PZC).

Schouwen-Duiveland

Uit de regio Schouwen-Duiveland werd schade gemeld aan de kerken van Kerkwerve, Serooskerke, Noordwelle en Ellemeet. De gehuchten Hoog- en Laag-Weldamme bij Zierikzee werden afgebroken. Omdat Schouwen met opzet onder water was gezet, concentreerde de strijd zich daar in de dorpskernen ‘als meest boven het platte land verheeven leggende’.

Balans…

De balans van enkele jaren oorlog is duidelijk. Op de meeste eilanden hadden de kerken het zwaar te verduren gehad. Walcheren was het ernstigst getroffen. Daar zou alleen de kerk van Gapinge betrekkelijk onbeschadigd uit de strijd zijn gekomen.