Garnalenvisserij

Op garnalen wordt al sinds de vijftiende eeuw gevist. De garnalenvangst vond plaats vanuit allerlei Zeeuwse kustplaatsen, maar vooral vanuit Arnemuiden. Men had er een speciaal vaartuig voor in gebruik: de hoogaars.

Manden met garnalen worden gelost in de haven van Breskens, 1971 (ZB, Beeldbank Zeeland, foto C. de Boer).

Export

Na de Tachtigjarige Oorlog en de Engelse Zeeoorlogen leefde de handel in vis en garnalen op. Vissers gingen garnalen en vis aan boord verwerken. De conserveringstechnieken van garnaal met zout werden verbeterd. Vanaf het eind van de negentiende eeuw werden garnalen aan boord van de schepen zelfs gekookt. Een deel van de garnalenvangst werd geëxporteerd, met name naar België, Frankrijk en Engeland.

Garnalen koken aan boord van een schip in de haven van Veere, 1938 (ZB, Beeldbank Zeeland, foto I. Lamain).

Arnemuiden

Vooral Arnemuiden maakte naam met de garnalenvisserij. Met het verzanden van de rede vanaf het eind van de zestiende eeuw raakte het stadje in een isolement. Het verloor gaandeweg zijn centrumfunctie, maar behield wel een vissersvloot. Vanwege de aanleg van de Sloedam (1871) verplaatste de vloot zich naar Vlissingen en Veere. Vanaf 1880 kregen ook Breskens en Brouwershaven naam op het terrein van de garnalenvangst, mede vanwege uitgeweken Arnemuidse garnalenvissers.

Manden met garnalen aan de kade in Brouwershaven, 1966 (ZB, Beeldbank Zeeland, foto F. Jansen).

Garnalenkor

Net als platvis wordt garnaal gevangen door een net dat over de bodem wordt voortbewogen. Het is ook een sleepnet (kor). Het net voor de garnalenvisserij heeft vanzelfsprekend kleinere mazen en is trechtervormig. De garnalenkor is voorzien van een houten (en later metalen) ‘boom’ om het net tijdens het slepen open te houden.

Hoogaars

Het schip dat de Arnemuidse vissers gebruikten voor de garnalenvangst was de hoogaars. Dit model vissersschip is mogelijk gebaseerd op een vrachtvaartuig van de grote rivieren. De hoogaars is een platbodem met smal vlak en een lange, rechte en spitse voorsteven. De zijden van het schip staan bol naar buiten. Kenmerkend zijn ook de lange smalle zwaarden die aan de zijden zijn bevestigd. De naam hoogaars houdt, in tegenstelling tot wat de naam doet vermoeden, verband met de hoog uit het water liggende boeg.

De hoogaars ARM 35 loopt de haven van Veere binnen. Prentbriefkaart omstreeks 1905 (ZB, Beeldbank Zeeland).

Vanwege zijn bouw is het uitermate geschikt voor de visserij in ondiepe wateren. Behalve voor de garnalenvangst is het dan ook veelvuldig gebruikt in de mossel- en oestervisserij. Met name op de scheepswerf van Meerman in Arnemuiden zijn vele van deze voor de Zeeuwse visserij zo typerende schepen gebouwd.

Literatuur

Jan J.B. Kuipers, Vissend Zeeland, deel 8 in: Zeeland – van toen & nu, Zwolle 2005.
Hans Zuurdeeg, Twintig eeuwen Zeeland, de Zeeuwen en hun vissers, deel 12 in: Ach lieve tijd, Zeeland, Zwolle 1997.

Zie voor meer informatie over de hoogaars de website van de Stichting Behoud Hoogaars. Deze organisatie zet zich in voor het behoud van de hoogaars als varende monumenten van de visserij in het (Zeeuwse en Vlaamse) deltagebied.