Rekenfout fataal voor Domburg

De geallieerden zetten de invasie op Walcheren in de herfst van 1944 onder meer in met Operatie Infatuate II: een landing in Westkapelle. In de vroege ochtend van 1 november voeren het slagschip Warspite, twee kanonneerboten en een grote landingsvloot vanuit de haven van Oostende richting Westkapelle. Om 08.20 uur openden de Warspite en een van de kanonneerboten het vuur op de kustbatterijen. Daaronder batterij W17 bij Domburg. Ooggetuigen vertellen hoe Domburg op de dag van de invasie urenlang werd beschoten door de Warspite.

Het slagschip Warspite (particuliere collectie).

Gemeentesecretaris Goedbloed

Gemeentesecretaris Bart Goedbloed maakte daarvan een aantekening in zijn dagboek: “Warspite beschiet ons met 38 cm granaten. Moet vergissing zijn, 50 doden.” In een toelichting vertelt hij: “Eerst later hebben we vastgesteld dat de Warspite bij vergissing ons dorp heeft beschoten. De granaten waren bedoeld voor de kustbatterijen in de duinen (de golflinks) links van de Hooge Hil en één rechts daarvan, maar bij de berekening van de afstand waarop het geschut moest worden ingesteld, zijn fatale vergissingen gemaakt. De Britten namen namelijk niet de kerktoren van Domburg als uitgangspunt maar de watertoren. Men kwam derhalve tot een verkeerde afstand tussen toren en Duitse stellingen; de afstand tussen kerk en kanonnen had aangehouden moeten worden. Daardoor vielen de granaten van de Warspite niet op de Duitse stellingen, maar midden in het dorp.”

Kanonnen op de Warspite openden het vuur op de Duitse kustbatterij bij Domburg (particuliere collectie).

Zo werd huis aan huis in de Wijngaardstraat weggevaagd. In een koelcel tussen de Wijngaardstraat en de Ooststraat hadden zo’n 50 mensen bescherming tegen de granaten gezocht. Ook een groot deel van de noordkant van de Ooststraat was door de granaten verwoest. Aan de zuidkant van de Ooststraat kreeg de keuken van het voormalig pension Bommeljé een voltreffer, waarbij acht mensen werden gedood. Daarna is de gehele zuidkant eraan gegaan tot aan het laatste huis. Ook een paar panden om de hoek in de Zuidstraat gingen in vlammen op.

Verwoestingen Ooststraat/Markt (particuliere collectie).

Volgens Goedbloed nam de ondergrondse contact op met de Warspite om te melden dat de granaten niet op de Duitse stellingen maar op het dorp vielen. Daarna werd het vuur verlegd, al bleven hier en daar toch granaten op Domburg terechtkomen. ’s Middags kwamen er enkele kleine vliegtuigen boven het dorp. Met welgerichte raketten hebben ze drie stukken Duits geschut uitgeschakeld. Toen was het weldra gebeurd met de Duitse tegenstand.

Dominee Visser

Om 10 minuten over 8 viel de eerste granaat van de Warspite in Domburg, stelt ds. Visser vast. “Wie vluchten kon, vluchtte. Zo’n 20 mensen werden op hun vlucht dodelijk getroffen. Overal heerste paniek. Ouders waren hun kinderen kwijt en omgekeerd. Ook wij misten onze drie kinderen, maar gelukkig troffen we ze later ongedeerd aan.”

Verwoestingen Weststraat/Markt (particuliere collectie).

De predikant bracht zijn gezin naar Oostkapelle en keerde naar Domburg terug. “Lopend en soms kruipend kwam ik weer in het dorp. Wat ik toen zag, laat zich niet beschrijven. Overal lagen lijken, tal van huizen waren in puin geschoten, overal loeiden de vlammen. Voor 1 uur die middag waren er al meer dan 30 mensen in Domburg omgekomen.”

De beschadigde watertoren op een foto uit 1945 (ZB, fotocollectie PZEM).

De predikant was vol lof over dokter De Haas: “Fantastisch werk heeft hij verricht in het noodziekenhuis villa Les Merlettes.” ’s Avonds om 7 uur ging de dominee nog even naar huis om te pogen wat kleren te redden. Op de terugweg werd hem ineens toegeroepen: “Hände hoch!” Het was een nerveuze Duitse patrouille. Ze vroegen de dominee of er Tommies waren. “Ja, ze komen eraan.” De Duitse patrouille vluchtte daarop ijlings de bosjes in. “Nauwelijks had ik me omgedraaid om mijn weg te vervolgen of ik ontmoette een Engelse patrouille. ‘Hands up. Zijn er Duitsers in de buurt?’ ‘Yes, yes’, stamelde ik. ‘And who are you?’ ‘Nederlander, vriend,’ antwoordde ik. Daarop vlogen we elkaar in de armen. Vrij, vrij, eindelijk vrij ging het door me heen.”

Britse soldaten bij een Buffalo op 5 november 1944 (ZB, foto Ph.W. Dawson).

De geallieerde opmars bij Domburg stokte enkele dagen, omdat bij Zoutelande versterking nodig was. Veel inwoners van Domburg waren op de vlucht geslagen voor de hevige beschietingen. Ze zochten onder meer een veilig heenkomen op de buitenplaatsen in de omgeving. Het zwaar beschadigde Domburg werd op 4 november bevrijd.

Lees het verslag van Leunis Carlier, die de beschieting van Domburg als jongen meemaakte.

Herdenking bevrijding van Domburg door de geallieerden op 1 november 1944 (foto Daniël Steenbergen, 1 november 2016).

Herdenking bevrijding van Domburg door de geallieerden op 1 november 1944 (foto Daniël Steenbergen, 1 november 2016).

Meer ooggetuigen over de gebeurtenissen in Domburg in november 1944:
Henk Postma, Wim Vreeke (samenstelling), Fonteinen van aarde, het oorlogsdagboek van Jaap Komejan, Bardboek 2013.