Walcheren bevrijd november 1944
Na de landingen bij Vlissingen en Westkapelle en de gevechten om de Sloedam volgde een moeizame verovering van Walcheren. De Duitse commandant gaf zich over en zo’n tweeduizend Duitse soldaten werden krijgsgevangen gemaakt. De bevrijding van de rest van Nederland liep vertraging op. Pas op 5 mei 1945 capituleerden de Duitsers. Bijna drieduizend Duitsers waren in Zeeland tijdens de oorlog omgekomen. Het aantal gesneuvelde geallieerde soldaten is onbekend, maar loopt in de vele duizenden. Voor de burgerslachtoffers, militairen en verzetsmensen zijn in Zeeland tal van monumenten opgericht.
Overgave
Op 3 november 1944 kwam via het verzet het bericht binnen dat de Duitse commandant op Walcheren, generaal Wilhelm Daser, bereid was zich over te geven. Maar dat wilde hij alleen doen aan een tankmacht. En die was op Walcheren niet aanwezig. De geallieerden stuurden daarop de elf aanwezige Buffalo’s naar Middelburg. Vervolgens gaf generaal Daser aan zich alleen te willen overgeven aan een hooggeplaatste officier. Majoor Johnston bleek de enige aanwezige officier met een hoge rang. Hij was commandant van het 7/9 Bataljon Royal Scots. Johnston liet zich tijdelijk tot kolonel promoveren en wist zo de generaal tot overgave te dwingen. Die leverde zijn pistool in.
Krijgsgevangen Duitse militairen op de Markt in Middelburg (Zeeuws Archief, HTAM).
Waarschijnlijk dwong de Duitse legerleiding Daser tot deze opstelling. Indien Duitse officieren zich overgaven zonder dat er sprake was van een overmacht zouden familieleden thuis te maken krijgen met tegenmaatregelen.
Krijgsgevangenen
Op de Markt van Middelburg stonden enige tijd ongeveer 2.000 Duitse krijgsgevangenen. Een 120-tal Schotten en enkele manschappen van de Orde Dienst bewaakten hen. De volgende dag kwam er versterking en werden de gevangenen afgevoerd.
Een schone Schelde
Al op 2 november 1944, nog tijdens de gevechten, begonnen mijnenvegers de Westerschelde schoon te vegen. Dit karwei (operatie Calendar) nam veel tijd in beslag. Pas op 26 november was de Westerschelde vrij van magnetische en oestermijnen. Diezelfde dag liepen al drie kustvaarders de haven van Antwerpen binnen. Twee dagen later volgde een konvooi van achttien vrachtschepen.
Einde oorlog
In de week van 16 december werd het opnieuw spannend. De Duitsers probeerden via het Ardennenoffensief de haven van Antwerpen te heroveren. De strijd, waarin de geallieerden zouden zegevieren, duurde tot ver in januari 1945.
Door het mislukken van operatie Market Garden en de late aanval op Walcheren liep de bevrijding van West-Europa een half jaar vertraging op. Het duurde nog tot 5 mei 1945 voordat de Duitsers in Nederland zich zouden overgeven. Op 7 mei was de oorlog in West-Europa helemaal afgelopen.
Verliezen en nagedachtenis
De gevechten tijdens de Tweede Wereldoorlog eisten in Zeeland veel slachtoffers. Zowel militairen als burgerslachtoffers. Duizenden geallieerde en Duitse soldaten kwamen om. Met name de bombardementen en inundaties van 1944 maakten veel burgerslachtoffers. Verschillende verzetsstrijders moesten hun verzet tegen het Duitse bewind met hun leven bekopen.
Duitse verliezen
In de periode 1940-1944 kwamen in Zeeland in totaal 2.978 Duitse soldaten om het leven. Per regio betrof het de volgende aantallen:
Festung Schelde-Süd (= Midden- en West-Zeeuws-Vlaanderen) – 1.137
Oost-Zeeuws-Vlaanderen – 184
Festung Walcheren – 947
Zuid-Beveland – 579
Noord-Beveland – 6
Tholen – 3
Schouwen-Duiveland – 122
Geallieerde verliezen
De schattingen van de geallieerde verliezen in de Schelderegio in 1944 lopen uiteen. Ook staat niet precies vast hoeveel slachtoffers welke operatie kostte. In rapporten en publicaties over de strijd in Noordwest-Europa zijn verschillende aantallen terug te vinden.
Zo beweert majoor Simonds dat wat betreft het Canadese aandeel bij de bevrijding van de Scheldemonding (dus inclusief Zeeuws-Vlaanderen) 1.418 soldaten zijn gesneuveld en 4.949 gewond geraakt. Generaal-majoor J.L. Moulton geeft aan dat bij de gevechten om de Schelde, tussen 1 oktober en 8 november 1944, 12.873 slachtoffers zijn gevallen. Dit betrof het Eerste Canadese leger waarin naast Canadezen ook Poolse, Amerikaanse, Britse en andere nationaliteiten vochten.
De gezamenlijke operaties Vitality I en II (bevrijding Zuid-Beveland) en Infatuate I en II (invasie in Vlissingen en Westkapelle) kostten aan ongeveer 6.500 geallieerden het leven.
Laatste dijkgat
Pas in februari 1946 werd bij Ritthem het laatste gat in de dijken gedicht. Het zou nog vijf jaar duren voordat boeren op Walcheren de eerste oogsten konden binnenhalen.
Monumenten
Op Walcheren zijn op de kerkhoven van bijna alle dorpen en steden wel oorlogsgraven of gedenktekens te vinden. Deze herinneren aan slachtoffers onder burgers, militairen en het verzet. Naast die graven zijn er nog 44 monumenten op Walcheren. Elk jaar worden hier herdenkingsplechtigheden gehouden.
Bron voor aantallen Duitse slachtoffers: Hans Sakkers en Hans Houterman, Atlantikwall in Zeeland en Vlaanderen. Gedurende opbouw en strijd 1942-1944, Rijswijk 2000, bijlage 59-62.