Strijd om kasteel Poortvliet

Middeleeuws Zeeland werd geteisterd door tal van gewapende conflicten tussen Holland en Vlaanderen, met Zeeuwse edelen als actieve deelnemers. Het destijds gloednieuwe kasteel van Poortvliet werd bijvoorbeeld in 1204 door de Hollanders belegerd en verwoest. Waarschijnlijk was het een houten mottekasteel, met als centraal element een aarden kasteelbergje of ‘vliedberg’. Nadien is het herbouwd, maar nog altijd is de exacte locatie niet bekend.

Fantasietekening van het kasteel van Poortvliet (tekening door Th. Verrijk/J. Stellingwerf, 1700-1708).

De bruid wordt gevangen

Hugo van Voorne, burggraaf van Zeeland Beoostenschelde, stichtte het kasteel toen hij in 1199 enkele Poortvlietse landen in erfpacht kreeg. In de Loonse oorlog (1203-1206) koos hij de zijde van graaf Lodewijk van Loon (in huidig Vlaanderen). Een faliekante beslissing! De strijd ging om de opvolging van de gestorven Hollandse graaf Dirk VII, die alleen dochters had voortgebracht. Zijn broer Willem aasde op zijn titel, maar Lodewijk van Loon huwde nog vóór Dirks begrafenis met diens vijftienjarige dochter Ada. Op weg naar de begrafenis van haar vader werd Ada echter al opgewacht door Willems mannen. Ze wist te ontkomen naar de burcht van Leiden, maar Willem kreeg haar toch te pakken. Hij stuurde haar in ballingschap naar Texel en later naar koning Jan zonder Land van Engeland.

Huwelijk van Lodewijk van Loon en Ada van Holland (miniatuur uit de vijftiende eeuw).

Het kasteel valt

Tijdens de bloedige twist die zich ontwikkelde, moest Lodewijks bevelhebber Hugo van Voorne zich in zijn Poortvlietse kasteel verschansen. Het werd belegerd en ingenomen door Willems broer Floris, domproost van Utrecht; deze krijgshaftige figuur stierf in 1210 als monnik in Middelburg. In ruil voor zijn aanspraken kon Lodewijk zijn Ada vrijkopen en Willem werd graaf Willem I (1213).

Ada van Holland in ballingschap op Texel (schilderij door Jan Adam Kruseman, 1850).

Waar stonden ze?

Misschien was men toen al begonnen met de herbouw, want het tweede Poortvlietse kasteel was er al kort na 1220. De resten ervan moeten rond 1600 zijn afgebroken. Op de Visscher-Romankaart van 1656 is er al geen spoor meer van te ontdekken. Latere auteurs hebben zich dus het hoofd gebroken over de vraag waar beide kastelen precies stonden. Ergens tussen Poortvliet en de buurtschap Oud Kerkhof, dáár was men het wel over eens. En wat die strijd betreft: in de omgeving is ooit het gevest van een zwaard gevonden.