De ‛gesneuvelde’ ridder van Coudorpe

“In de vreselijke veldslag te Baarland tussen het invasieleger der Vlamingen, dat korte tijd geleden op de Bevelandse eilanden is geland, en de Hollanders, is een der Hollandse edellieden door een lans van een der Vlaamse krijgslieden getroffen. De lans drong in ’s ridders hoofd. Hij sloeg voorover van zijn paard en overleed onmiddellijk. Het stoffelijk overschot zal bijgezet worden in de kerk te Coudorpe.” Aldus een journalistieke reconstructie uit augustus 1955.

Een groot skelet

Een maand tevoren stuitte een dragline bij dit verdwenen Zuid-Bevelandse dorp tijdens herverkavelingswerk op overblijfselen van een kerkhof. Toen men besefte dat hier een archeologisch interessant object ontdekt was, verrichtte de Rijksdienst voor het Oudheidkundig Bodemonderzoek (ROB) een opgraving. Hierbij werd de tracering van een kerk blootgelegd, vlak achter de nog bestaande Coudorpse vliedberg. Op het kerkhofterrein en in de kerk werden vrij gave skeletten aangetroffen. In een hoek van de voormalige kerk bevond zich een graf van kloostermoppen. Daarin lag een skelet met een lengte van ongeveer 1,90 meter. Iemand van grote afmetingen dus, zeker voor middeleeuwse begrippen. Onder de schedel lagen ijzerresten, mogelijk afkomstig van een helm.

Amateur-archeoloog A. de Boo

Dit feit trok de aandacht van de Kwadendamse hoofdonderwijzer, heemkundige en amateur-archeoloog A. de Boo (1920-1987). De Boo had thuis een privémuseum met door hemzelf verzamelde archeologica en historische objecten. Met enkele geestverwanten gaf hij een eigen periodiek Varia Zelandiae uit. Met veel geduld reconstrueerde De Boo de schedelfragmenten van de man uit Coudorpe. Intussen rijpte een mooie theorie. De eigenaar van de schedel, aldus De Boo, moest een ridder zijn geweest die door een lansstoot werd gedood tijdens de Slag bij Baarland in 1295, waarin graaf Floris V van Holland en Zeeland de Vlamingen versloeg.

De vliedberg is nog het enige zichtbare overblijfsel van Coudorpe (Erfgoed Zeeland, foto B. Oele).

De Slag bij Baarland

Het was in 1295 al decennia onrustig in Zeeland. Veel Zeeuwse edelen kozen in de jaren 1290-1295 de Vlaamse zijde in de strijd tussen Floris V en graaf Gwijde van Vlaanderen. Dankzij de ingewikkelde feodale situatie (de Hollandse graaf hield Zeeland deels in leen van de graaf van Vlaanderen) handhaafde de hoge Zeeuwse adel een grote mate van autonomie, door nu eens de ‘Hollandse’ en dan weer de ‘Vlaamse’ belangen te dienen. De Slag bij Baarland was maar één van de bloedige episoden in het conflict. Talrijke Zeeuwse edelen hadden nu hun jas naar de Hollandse wind gehangen. Ze verpletterden het Vlaamse leger ergens tussen Borssele en Baarland.

Impressie van de Vlaamse invasie op Zuid-Beveland in 1295 (tekening Kees de Jonge, in: Jan J.B. Kuipers en Robbert Jan Swiers, Het verhaal van Zeeland, Hilversum 2005).

Fatale lansstoot

Bij de ridder uit Coudorpe was de lans in de linkerkaak gedrongen en iets boven de kruin weer naar buiten gekomen. Uit het schedeldak was een driehoekig scherfje geslagen, en twee afrondingen van de lanspunt waren volgens De Boo duidelijk te zien. Na de stoot moest de ridder van zijn paard zijn gevallen, waarbij de lans zijn schedelbasis vernielde. Een gruwelijk verhaal, maar waarom juist de Slag bij Baarland? Aangezien het graf van de onfortuinlijke ridder als dertiende-eeuws was gedateerd, lag dit verband volgens De Boo voor de hand.

Coudorpe ontvolkt

Door herhaalde overstroming en de opkomst van Driewegen raakte Coudorpe ontvolkt en de kerk in verval. In de achttiende eeuw werd deze gesloopt. De stenen werden gebruikt ter versterking van de zeewering, inclusief zerken en overige gedenktekens. En de onfortuinlijke ridder bleef anoniem achter in zijn graf.

Literatuur

Jan Kuipers, Dwaallichten in de Delta: volksverhalen, schedels en schatten en andere wetens- en merkwaardigheden uit het Zeeuwse, Goes 1988.