Stadhuisbeelden van Veere

In de beeldenzaal van Museum Veere (De Schotse Huizen) staan zeven zeer zeldzame zestiende-eeuwse beelden, in 1517-1518 vervaardigd door de Mechelse beeldhouwer Michiel Ywijnsz. Het betreft de ‘Heren en Vrouwen van Veere’, behorende tot de huizen Van Borsele en Van Bourgondië. Vier eeuwen lang sierden zij de gevel van het stadhuis in Veere. Voor verder verval behoed, zijn zij nu te bezichtigen in Museum Veere (De Schotse Huizen).

Beeldenzaal Museum Veere (De Schotse Huizen); op de voorgrond het beeld van Adolf van Bourgondië-Beveren (1489-1540) heer van Veere (foto Simone den Dikken).

Tijdens de restauratie van het stadhuis in 1932 zijn de zeven beelden wegens ernstig verval vervangen door nieuwe exemplaren, vervaardigd door de beeldhouwer professor L.O. (Oswald) Wenckebach (1895-1962) uit Noordwijkerhout. De originele beelden werden opgeslagen in de kelder van het stadhuis, totdat in 1950 Museum De Schotse Huizen haar deuren opende en de beelden als belangrijk cultureel erfgoed van de stad Veere een plek kregen in de huidige beeldenzaal. Daartoe werden speciale sokkels en nissen in de wanden gemaakt.

Zeven beelden, ‘de Heren en Vrouwen van Veere’, in 1517-1518 vervaardigd door Michiel Ywijnsz, sierden de gevel van het Stadhuis in Veere (Stichting Behoud Veerse Stadhuisbeelden).

Beeldhouwer Michiel Ywijnsz

Van het werk van Michiel Ywijnsz is niets of bijna niets meer overgebleven. Mede daardoor is deze beeldengroep van zeer grote kunsthistorische waarde. Vanaf circa 1400 tot het midden van de zestiende eeuw vormden stadhuisbeelden een typische versiering van de stadhuizen in Noordwest-Europa. In het huidige Nederland zijn nauwelijks beelden, en zeker geen complete groep, uit de eerste helft van de zestiende eeuw bewaard gebleven. De meeste zijn negentiende-eeuwse replica’s.

De sculpturale kwaliteit van Ywijnsz’ beelden is hoog. De weergave van de details van wapenrusting en kleding is verfijnd en de uitwerking van de gezichten individualistisch. Bovendien zijn op vijf van de zeven beelden resten van polychromie en verguldsel bewaard gebleven: het bewijs dat de beelden oorspronkelijk van kleur waren voorzien. Bijzonder is ook dat de laatste twee verbeelde personen de resultaten tijdens hun leven nog hebben kunnen aanschouwen.

Uit: Gravures en tekeningen uit de achttiende eeuw, Atlas van Stolk. Titel: Eed van trouw aan Willem V te Veere. Maker: M. de Sallieth. Datering: 1789. (geheugen.delpher.nl)

Conservering

Door de eeuwen heen zijn de beelden, vermoedelijk gehouwen uit Avesnessteen, regelmatig gerestaureerd. Reeds in 1588 is er sprake van een aanzienlijke opknapbeurt, na beschadigingen opgelopen door krijgsverrichtingen. In 2005 is een van de beelden (Wolfert van Borsele) door vijf studenten in situ onderzocht, onder leiding van een docent van de opleiding Conservatie/Restauratie (Studie Steen) van de Hogeschool van Antwerpen. De resultaten zijn verwerkt in een lijvig onderzoeksrapport, waarin ook een kunsthistorisch onderzoeksverslag is opgenomen. De conclusie was eenduidig: conservering of restauratie van de beelden is noodzakelijk om hen voor verder verval te behoeden. Dankzij fondsenwerving door Stichting Behoud Veerse Stadhuisbeelden is in 2012 het conserveringsproces mogelijk gemaakt.

De heren en vrouwen Van Borsele en Van Bourgondië-Beveren (Zeeuws Archief, KZGW, ZI-II-1063 A t/m G). Van links naar rechts: Hendrik II van Borsele (1404-1474) heer van Veere en Zandenburg, Johanna van Halewijn (1410-1467) echtgenote van Hendrik II van Borsele, Wolfert VI van Borsele (1433-1486) heer van Veere en Zandenburg, Charlotte van Bourbon-Montpensier (1445-1478) echtgenote van Wolfert VI van Borsele, Filips van Bourgondië-Beveren (1450-1498) heer van Veere, Anna van Borsele (circa 1471-1518) vrouwe van Veere, Adolf van Bourgondië-Beveren (1489-1540) heer van Veere.

De zeven stadhuisbeelden

De volgende heren en vrouwen van Veere maken deel uit van de beeldengroep:
1. Hendrik II van Borsele (1404-1474), heer van Veere en Zandenburg
2. Johanna van Halewijn (1410-1467), echtgenote van Hendrik II van Borsele
3. Wolfert VI van Borsele (1433-1486), heer van Veere en Zandenburg
4. Charlotte van Bourbon-Montpensier (1445-1478), echtgenote van Wolfert VI van Borsele
5. Filips van Bourgondië-Beveren (1450-1498), heer van Veere
6. Anna van Borsele (ca. 1471-1518), vrouwe van Veere
7. Adolf van Bourgondië-Beveren (1489-1540), heer van Veere

Literatuur

Marloes Matthijssen, Zeven heren en vrouwen verbeeld: de zestiende-eeuwse stadhuisbeelden van Veere, Museum De Schotse Huizen 2013.

Bekijk de zeven stadhuisbeelden ook op de pagina Collecties.