Hendrik II van Borsele

door Peter Blom

Hendrik II van Borsele (1404 – 15 maart 1474, slot Zandenburg) was heer van Veere en Zandenburg, Vlissingen, Westkapelle, Domburg, Brouwershaven en graaf van Grandpré. Hij werd Monsieur De La Vère genoemd. Hij was een zoon van Wolfert V van Borsele. Na de Zoen van Delft in 1428 werd hij lid van de Raad van negen edelen.

Na de dood van zijn vader stond hij aanvankelijk nog onder voogdij. In 1429 trouwde hij met Johanna van Halewijn. Vanaf 1433 was Filips de Goede officieel de graaf van Holland en Zeeland, maar deze moest wel degelijk rekening houden met de macht van Hendrik II. Deze bezat een eigen koopvaardijvloot en voerde op eigen houtje kaperoorlogen, maar had ook een machtige positie op Walcheren.

Hendrik II van Borsele (1404-1474, heer van Veere en Zandenburg) en zijn echtgenote Johanna van Halewijn (Stichting Behoud Veerse Stadhuisbeelden). De beelden zijn in 1517-1518 vervaardigd door Michiel Ywijnsz en behoren tot de zeven beelden van Veere. Vier eeuwen lang sierden zij de gevel van het stadhuis in Veere. Voor verder verval behoed, zijn de beelden nu te bezichtigen in Museum Veere (De Schotse Huizen).

Hendrik II van Borsele (1404-1474, heer van Veere en Zandenburg) en zijn echtgenote Johanna van Halewijn (Stichting Behoud Veerse Stadhuisbeelden). De beelden zijn in 1517-1518 vervaardigd door Michiel Ywijnsz en behoren tot de zeven beelden van Veere. Vier eeuwen lang sierden zij de gevel van het stadhuis in Veere. Voor verder verval behoed, zijn de beelden nu te bezichtigen in Museum Veere (De Schotse Huizen).

Zijn aanzien strekte zich uit tot ver buiten Zeeland. In 1444 wist hij zijn zoon Wolfert VI van Borsele in het huwelijk te laten treden met de Schotse prinses Maria Stuart, dochter van de Schotse koning Jacobus I. Zijn dochter Margaretha trouwde met Lodewijk van Gruuthuse. In 1445 werd hij ridder in de Orde van het Gulden Vlies. Karel VII van Frankrijk stelde hem in 1446 aan als ‘lieutenant general sur le fait de la guerre de la mer’. In 1453 verpandde Filips de Goede – om geld te verkrijgen voor de onderdrukking van de Gentse Opstand – voor zeventien jaar Vlissingen, Westkapelle en Domburg aan Hendrik. Hierdoor sloot hij, met Veere erbij, Middelburg van drie zijden af van de zee en controleerde de rede van Walcheren en de havens van Middelburg en Arnemuiden. In 1467 kocht hij de graafschappen Grandpré en Champagne.

Zeemacht

In 1436 leverde hij drie schepen aan Filips de Goede om bij te dragen aan de blokkade van Calais. Nadat in 1438 de Hollands-Wendische Oorlog was begonnen, zeilde hij in 1441 de Elbe en de Wezer op en sleepte een aantal Hanzekoggen weg bij Hamburg en Bremen. In 1470, na gebroken te hebben met Eduard IV van Engeland tijdens de Rozenoorlogen, vluchtte Richard Neville, graaf van Warwick, bijgenaamd de kingmaker, uit Engeland en kaapte met zijn schepen meerdere Nederlandse vaartuigen. Hierop bracht Karel de Stoute een vloot van 23 schepen bijeen. Hendrik van Borsele werd vanwege zijn ruime ervaring aangesteld als vloothoofd en voerde zo zelfs het bevel over de admiraal van Vlaanderen, Joost van Lalaing. Warwick vluchtte via Normandië naar Engeland en wist daar Eduard af te zetten en Hendrik VI aan de macht te brengen. Hierop stelde Karel de Stoute wederom een vloot beschikbaar waarmee Eduard in staat was Hendrik VI af te zetten. Hendrik van Borsele werd door Eduard tot kamerling benoemd voor bewezen diensten en Veere verkreeg nieuwe handelsvoorrechten. Van Karel kreeg hij de heerlijkheid Fallais in het Prinsbisdom Luik en kocht hij in 1472 een deel van Brouwershaven. In Veere herinnert de Warwijcksestraat aan deze episode uit het leven van Hendrik.

Hendrik II van Borsele (Wikipedia - Statuts, Ordonnances et Armorial de l'Ordre de la Toison d'Or, 1473).

Hendrik II van Borsele (Wikipedia – Statuts, Ordonnances et Armorial de l’Ordre de la Toison d’Or, 1473).

Zelfstandigheid

Hendrik heeft wel diensten verricht voor de Bourgondische hertogen, maar nooit zijn onafhankelijke positie opgegeven door voor hen het ambt van admiraal op te nemen. Hoewel zijn positie als admiraal in Franse dienst door Karel de Stoute in het kapittel van de Orde van het Gulden Vlies ter sprake werd gebracht, gaf hij dit ambt niet op. Nog tijdens zijn leven werd zijn zoon Wolfert in 1466 aangesteld als opvolger van Jan van Luxemburg, als ‘general admiral de la mer d’Artois, Boulonnais, Hollande, Zélande et Frise’. Echter pas na de dood van zijn vader trad Wolfert op als vloothoofd.

Bekijk het beeld van Hendrik II van Borsele in Museum Veere (De Schotse Huizen).