Schandstenen in Veere

Aan de gevel van het vijftiende-eeuwse Veerse stadhuis hangt een merkwaardig versiersel. Het betreft zogenaamde schandstenen.

Schandstenen in Veere (ZB, Beeldbank Zeeland, foto J. Bitter).

Stadhuizen

De rijkdom aan gevelornamenten voor met name stadhuizen geldt voor alle delen van de provincie: Brouwershaven en Zierikzee, Tholen, Goes, Middelburg, Hulst. Behalve een ten opzichte van de omgeving vaak opvallende bouwwijze hebben deze gebouwen ook opvallende gevelstenen, muurankers, ingangspartijen, raamkozijnen, beelden…

Rechtspraak

In Veere hangen er dus schandstenen aan de gevel van het stadhuis. In dit geval zijn ze in de Veerse kleuren (zwart en wit) beschilderd. Deze stenen hebben te maken met de middeleeuwse rechtspraak. Ze moesten bij wijze van straf gedragen worden. Het was een straf die vooral bij vrouwen werd toegepast. Bij kwaadspreken, schelden, vechten, diefstal, overspel of hoererij kon men veroordeeld worden tot het dragen van deze schandstenen. En dat was bepaald geen pretje.

De schandstenen aan de gevel van het stadhuis in Veere (ZB, Beeldbank Zeeland, foto J. Bitter).

Oorspronkelijk

Er zijn helaas weinig oorspronkelijke schandstenen in Zeeland over. Een inventarisatie in 1977 leverde de volgende plaatsnamen op, waar ze nog worden bewaard: Baarland, Brouwershaven, Oud-Vossemeer, Veere en Zierikzee. Alleen in Veere hangen ze op de oorspronkelijke plaats, aan de gevel van het stadhuis. De stenen waren over het algemeen versierd met het stadswapen.

Schandstenen afkomstig uit Oud-Vossemeer in de collectie van het Zeeuws Museum (ZB, Beeldbank Zeeland, foto W. Helm).

Aan de gevel

In Baarland liggen ook schandstenen, in de vorm van kruiken, in een nis boven de ingang van de kerk. Dat is echter niet de oorspronkelijke plaats. Ze zijn daar na een gemeentelijke herindeling in 1970 opgehangen. Ooit hadden ze een plaatsje aan de muur van het gemeentehuis.