Hulst en de Oostzee

Uit historische bronnen was tot nu toe alleen bekend dat de laatmiddeleeuwse handel vanuit Hulst voornamelijk gericht was op Frankrijk (wijn) en Engeland (wol). Anno 2016 zijn er voor het eerst uit archeologisch onderzoek duidelijke aanwijzingen voor maritieme handelscontacten met Hanzesteden uit het Oostzeegebied. Al in de loop van de dertiende eeuw zijn daarvandaan goederen aangevoerd, zoals granen, hout, barnsteen en huiden.

Scheepsdelen als beschoeiing

In 2011 werd in het grootse Nieuwe Bierkaai-project de oude haven van Hulst opnieuw uitgegraven. Op zo’n plek zijn natuurlijk resten van schepen te verwachten en die werden dan ook gevonden. Omdat opdrachtgever en opdrachtnemer de middelen niet hadden om die scheepsresten op adequate wijze te onderzoeken, besloot de Provincie Zeeland tot een opgraving binnen de archeologische begeleiding van het graafwerk. Hergebruikte delen van ontmantelde houten schepen waren verwerkt in twee beschoeiingen van havenkades. In de ene waren samenhangende en losse huidplanken van drie schepen verwerkt, in de andere een groot bakboordfragment van een scheepsromp.

Reparatieplank van het dertiende-eeuwse schip ‘Hulst’.

Lübeck en Scandinavië

Het oordeel dat het om waardevolle resten ging, bleek juist. Met het onderzoek kwam een schat aan informatie te voorschijn. Drie van de schepen blijken connecties te hebben met de Oostzee. Het oudste schip, de Hulst 2, moet kort na 1223 gebouwd zijn in de nabijheid van de Noord-Duitse Oostzeehavenstad Lübeck. De naden van het overnaadse schip zijn gebreeuwd met geitenhaar. Breeuwsel met dierenhaar is een Scandinavisch kenmerk. Reparaties aan het schip zijn uitgevoerd op andere plaatsen in Zuid-Scandinavië.

Strengen geitenhaar als breeuwsel in de naden van het dertiende-eeuwse schip ‘Hulst’ (KIK-IRPA, Brussel).

Mosbreeuwsel

De bouw van de Hulst 1 vond rond 1229 plaats in het Rijn-Maasgebied, maar dit schip is waarschijnlijk een keer opgekalefaterd met mosbreeuwsel uit Noordoost-Denemarken. Het eikenhout en het mosbreeuwsel van het bakboord van de Hulst 3 wijzen op een herkomst uit de omgeving van de Poolse Oostzeehavenstad Gdansk. Dit schip heeft een bouwdatum tussen 1302 en 1315. Alleen de Hulst 4 (1225-1250) is gezien de kenmerken van West-Europese origine.

Literatuur

Robert van Dierendonck en Jeroen Vermeersch, ‘Internationaal’ scheepshout uit middeleeuws Hulst, in: Zeeuws Erfgoed 15 (2016) 1, 18-19.
J. Vermeersch en R.M. van Dierendonck, in druk [2016]: De laatmiddeleeuwse scheepsresten van Hulst-Nieuwe Bierkaai (Bierkaaistraat), in: S. Depuydt (red.), Nieuwe Bierkaai (deelgebieden 2 en 3) (Bierkaaistraat, Dubbele Poort, Vismarkt, Overdamstraat) te Hulst, gemeente Hulst. Archeologische Begeleiding, protocol Opgraven, Zaamslag 2016 (Artefact! Rapport 228).