Het Zeeuwse gerven en varianten

Gerven betekent ‘loeren, gluren, rondsnuffelen’ of ‘zich uitsloven’. De luisteraars van Goedemorgen Zeeland, het programma van Omroep Zeeland waar op maandagochtend telkens een dialectwoord besproken wordt, blijken het woord niet meer te kennen, maar het staat als gèrreven wel in het Woordenboek der Zeeuwse Dialecten en ook nog in het Supplement daarop. Het Supplement noteert in dezelfde betekenis ook gèrvelen. De luisteraars gaven wel alternatieven op zoals schumen, dat in heel Zeeland bekend is als ‘loeren’.

Waar?

Gerven was blijkbaar enkel bekend op Zuid-Beveland. Het werd vaak gebruikt samen met kijken in de uitdrukking kieken en gerven.

Herkomst

Gerven is volgens Debrabandere en andere etymologen een werkwoord dat zich heeft ontwikkeld uit het Middelnederlandse gerwen dat ‘kleden, tooien’ of ‘looien, klaarmaken’ betekende. Het woord is ook in andere Germaanse talen bekend, zoals in het Oudengels. Het is afgeleid van een woord dat ‘bereid, klaargemaakt’ betekende. Uit die betekenis ‘klaarmaken’ is ‘looien’ gegroeid: het klaarmaken van huiden. De Zeeuwse betekenis ‘zich uitsloven’ kan nog enigszins in verband gebracht worden met ‘bereiden, maken, doen’, maar een betekenisverband met ‘loeren’ is nagenoeg uitgesloten. Debrabandere vraagt zich in zijn etymologisch woordenboek af of dat Zeeuwse woord misschien door associatie met gerven en door r-invoeging te verklaren zou zijn uit een ouder werkwoord gijven.

Varianten

Schumen of schuimen, het algemeen bekende woord voor ‘loeren’ in Zeeland, is een variant van lumen, luimen dat ook overal in de provincie en ook daarbuiten bekend is. Het is verwant met loeren en luipen. De grondbetekenis bij deze werkwoorden is ‘met toegeknepen ogen kijken’.

Bronnen

F. Debrabandere, Oost-Vlaams en Zeeuws-Vlaams Etymologisch Woordenboek, Amsterdam 2005.
F. Debrabandere, Zeeuws Etymologisch Woordenboek, Amsterdam 2007.
www.etymologiebank.nl
CLARIN Portal INT (Groot Woordenboek der Nederlandsche Taal)
www.zeeuwsewoordenbank.nl (Woordenboek der Zeeuwse Dialecten en Supplement)