Het Zeeuwse onstrant en varianten

Verhalen Erfgoed Zeeland

Onstrant betekent ‘brutaal, vrijpostig, onhebbelijk’. Het woord is bekend in heel Zeeland, maar het Land van Axel en het Land van Hulst geven anstrant. De ‘beschaafdere’ uitspraak astrant – zonder de n –is eerder zeldzaam. Het woord wordt ook buiten Zeeland gebruikt.

onstrant

Herkomst

Onstrant en varianten is afgeleid van het Franse assurant, het tegenwoordig deelwoord van assurer dat ‘verzekeren, een zelfverzekerde houding aannemen’ betekent. De eerste t in astrant is ontstaan als overgangsklank tussen de s en de r. Dat gebeurde bijvoorbeeld ook in het woord stroop. In onstrant en anstrant is er nog een n toegevoegd. Dat gebeurt wel vaker met een n, m of r. Denk bijvoorbeeld aan pampier voor papier of versite voor visite.

Betekenisevolutie

De betekenisevolutie ‘zelfverzekerd’ naar ‘onbeschaamd’ en ‘brutaal’ is een Nederlandse ontwikkeling. In de standaardtaal is het woord ondertussen verouderd, maar in de dialecten wordt het nog vaak gebruikt. Het is ook nog bekend in het Afrikaans.

Uitdrukkingen

Het woord onstrant wordt in Zeeland vaak gebruikt in scheldwoorden. Een brutale vlegel werd in het Zeeuws ’n onstranten boengksoenk of aop. Er bestaat een uitdrukking d’onstrantsten boengksoek (elders: kraoie) zuupt de mêêst’ eiers, wat zoveel betekent als ‘de brutaalste heeft de beste kansen’. Als men de stoute schoenen aantrekt, doet men z’n onstrante schoenen aan.