Het Zeeuwse bezwuumd en varianten

Op 22 oktober 2016 werd in Schouwen-Duiveland bezwuumd als mooiste dialectwoord gekozen van 2016. Bezwuumd werd ingestuurd door een van de luisteraars van Omroep Schouwen-Duiveland. op de Open Archievendag en de dagen ervoor konden de bezoekers en luisteraars meestemmen voor het mooiste of leukste dialectwoord van Schouwen-Duiveland.

Varianten

Bezwuumd betekent ‘bewusteloos’, maar ook ‘duizelig’. In andere regio’s gebruikt men bezwiemd. Het is de ongediftongeerde variant naast het Nederlandse bezwijmd, het voltooid deelwoord van bezwijmen. Bezwijmen is afgeleid van zwijm, dat ‘bewusteloosheid’ betekent. De oorspronkelijke betekenis moet ‘draaierig gevoel’ zijn. Het hoort bij een Indogermaanse wortel die ‘buigen, draaien’ betekent. We vinden die wortel ook in woorden als zweep, zweven en zwieren. In Zeeland is de ij altijd een ie gebleven, dus klinkt bezwijmd als bezwiemd. Maar omdat er twee lipmedeklinkers in het woord zitten, die geronde lippen nodig hebben voor de uitspraak is het niet abnormaal dat de ie ook gerond wordt en dan hebben we een uu. Bezwuumd is dus ontstaan door ronding van de ie tussen de lipmedeklinkers w en m. Soms hoort men ook bezuumd, daar is de ronde w opgegaan in de geronde klinker u.

Bezwuumd, bezwiemd en bezuumd betekenen ‘duizelig’.

Waar komt het woord voor?

De variant met de uu bezwuumd komt volgens het Woordenboek der Zeeuwse Dialecten enkel voor op Schouwen-Duiveland. Bezwiemd is bekend op de Bevelanden, op Tholen en op Goeree. Op Tholen betekent het ook wel eens ‘erg vermoeid’. De vorm bezuumd is opgetekend in Oosterland.

Uitdrukking

Het woord bezwiemd komt ook voor in de uitdrukking j’n eige(n) bezwiemd wèrke(n). Dat betekent ‘zich halfdood, serieus in het zweet werken’ en dat is blijkbaar ook in Zeeuws-Vlaanderen bekend.

Andere woorden voor duizelig

Er bestaan in Zeeland nog heel wat andere woorden voor ‘duizelig’. Een van de bekendere woorden is deuzig. Daarnaast hoort men ook deu (op Tholen) en deuzelig. Het laatste is misschien ontstaan onder invloed van het standaardtalige duizelig.

Ook droenkig en dronkig – bekend in heel Zeeland – kunnen ‘duizelig’ betekenen. Een Middelburger gaf wervelziek op toen de gegevens voor het Woordenboek der Zeeuwse dialecten verzameld werd, en ook draoiachtig blijkt vaak voor te komen. Deze verschillende woorden betekenen misschien niet overal net hetzelfde, er zijn immers gradaties in duizeligheid. Voor de ene zal droenkig net iets anders betekenen dan bezwuumd, voor iemand anders zal er dan weer verschil zijn tussen draoiachtig en deuzig. Als taalgebruiker proberen we immers zo goed mogelijk weer te geven wat we voelen, en dat is niet altijd even gemakkelijk.

Bronnen

F. Debrabandere, Oost-Vlaams en Zeeuws-Vlaams Etymologisch Woordenboek, Amsterdam 2005.
F. Debrabandere, Zeeuws Etymologisch Woordenboek, Amsterdam 2007.
www.etymologiebank.nl
www.wnt.inl.nl (Groot Woordenboek der Nederlandsche Taal)
www.zeeuwsewoordenbank.nl (Woordenboek der Zeeuwse Dialecten en Supplement)