Buitenplaatsen als kunstwerk

Kunstschilders en tekenaars legden de vele buitenverblijven die Walcheren in de zeventiende en achttiende eeuw telde op tekeningen en gravures vast. Dankzij dit beeldmateriaal kunnen we ons nu een goede voorstelling maken van de buitens uit die tijd.

Gezicht op het voorplein en het huis van het hof Sint Jan ten Heere, 1775, tekening door Jan Arends (Zeeuws Archief, KZGW, Zelandia Illustrata).

Jan Arends

De kunstschilder en tekenaar Jan Arends (1738-1805) heeft tussen 1770 en 1780 een honderdtal tekeningen en gravures van buitenplaatsen gemaakt. Behalve buitenplaatsen tekende hij ook zeegezichten, landschappen en stadsgezichten.

‘Rynsburch’, Oostkapelle, uit Nieuwe Cronyk van Zeeland, van Smallegange, 1696 (ZB, Beeldbank Zeeland).

Visscher, Smallegange en Pronk

Naast het werk van Arends, dat helaas nooit helemaal is uitgegeven, zijn er nog enkele andere werken. Onder meer Nic. Visschers Speculum Zelandiae na 1660, Matthias Smalleganges Nieuwe Cronyk van Zeeland (1696) en Verheerlijkt Nederland, het illustratiewerk behorende bij de Tegenwoordige Staat (1954), met tekeningen van Cornelis Pronk.

‘Hofstede Arnestein buiten Middelburg’, 1743, tekening door Cornelis Pronk (Zeeuws Archief, HTAM).

Niet van de grond

Arends heeft wel een map uit willen geven met alle buitenplaatsen daarin vervat. Waarschijnlijk zijn er te weinig intekenaren geweest om dit project van de grond te laten komen. Interessant zijn ook de tekeningen van David Hildernisse die zich bevinden in de Zelandia Illustrata, de historisch-topografische atlas van het Zeeuws Genootschap.

Gezicht op de vijver van het huis Arnestein in Middelburg, tekening door Jan Arends, 1785 (Zeeuws Archief, KZGW, Zelandia Illustrata).