De Tuin van Zeeland in kaart gebracht

De buitenplaatsen op Walcheren staan aangegeven op enkele belangrijke kaarten uit de zeventiende en achttiende eeuw. Deze kaarten geven een goed beeld van de rijkdom aan buitens die het eiland in die eeuwen kende en laat ook het verdwijnen ervan zien.

Visscher-Roman en Hattinga kaarten

De eerste kaart is de Visscher-Roman kaart uit 1655, met daarop 13 buitenhuizen op de route Middelburg-Domburg. De tweede kaart is die van Hattinga uit 1753, met daarop al 38 buitenhuizen op diezelfde route. De allerbelangrijkste is de negendelige kaart door D.W.C. en A. Hattinga uit 1750.

Kaart van Walcheren van A. en D.W.C. Hattinga uit 1753 (ZB, Beeldbank Zeeland). De belangrijkste buitenplaatsen staan op de kaart aangegeven. Grote tuinen zijn eveneens goed te onderscheiden.

Getuigen

Van de 38 buitenplaatsen op de genoemde kaart uit 1753 zijn er op een kaart van Abrahams uit 1829 al weer 20 gesloopt. Vóór 1868 werden nog eens vier huizen opgeruimd. In werkelijkheid vielen nog veel meer buitens ten prooi aan de slopershamer. Op sommige plaatsen in het landschap getuigen vijvers en nutteloze grachten nog van de buitenplaatsen die er ooit hebben gelegen.

Uitsnede van de kaart van Walcheren van Altorffer, omstreeks 1880 (ZB, Beeldbank Zeeland). Hierop staan de 21 (nog resterende) ‘voornaamste Buitens’.

Lijst van buitenplaatsen

Op een kaart van Walcheren van omstreeks 1800, die zich in het Zeeuws Archief bevindt (Kaarten Zeeland, inv. nr. 1956-15), staan 114 ‘herenhofsteden’ aangeduid. De meeste buitenplaatsen kwamen voort uit vroegere hofsteden en de herenkamer van die boerderijen en waren eenvoudig van opzet. Anders dan de Hollandse buitenhuizen vertoonden enkele van de Zeeuwse buitens in de achttiende eeuw een ongebreidelde luxe. Naast de 114 buitenplaatsen staan nog zes extra buitens vermeld, aangeduid met een letter in plaats van met een nummer.

Kaart met buitenplaatsen op Walcheren, achttiende eeuw (Zeeuws Archief, Kaarten Zeeland). Naast de 114 buitenplaatsen staan nog zes extra buitens vermeld, aangeduid met een letter in plaats van met een nummer.

Bekijk hier de kaart met buitenplaatsen op Walcheren in pdf-formaat.

1: ’t Hof te Domburg, Domburg. 2: Duinenburg, Domburg. 3: Loverendale, Domburg/Oostkapelle. 4: Landlust, Oostkapelle. 5: Hoogduin, Oostkapelle. 6: Duinvliet, Oostkapelle. 7: Westhove, Oostkapelle. 8: Berkenbos, Oostkapelle. 9: Duinbeek, Oostkapelle. 10: ’t Huis ten Duine, Oostkapelle. 11: Duinhelm, Oostkapelle. 12: Burgvliet, Oostkapelle. 13: Zeeduin, Oostkapelle. 14: Overduin, Oostkapelle. 15: Duino, Oostkapelle. 16: ’t Huis te Oostkapelle, Oostkapelle. 17: Molenwijck, Oostkapelle. 18: Craijesteijn, Oostkapelle. 19: Middenhof, Oostkapelle. 20: Rijnsburg, Oostkapelle. 21: Ter Linde, Vrouwenpolder. 22: Prince Hof (de Oranjezon), Vrouwenpolder. 23: ‘t Hof Twistvliet, Vrouwenpolder. 24: ’t Hof Elsenoord, Vrouwenpolder. 25: Bonevelt, Serooskerke. 26: Drijwegen, Serooskerke. 27: Huis ter Mee, Serooskerke/Oostkapelle. 28: Zwanenburg, Oostkapelle. 29: Noordhout, Serooskerke. 30: ’t Huis te Gapinge, Gapinge. 31: Kasteel Sandenburg, Veere. 32: Zeelust, Veere. 33: Olmeveld, Serooskerke. 34: ’t Huis Om, Grijpskerke. 35: ’t Hof Soetendalen, Grijpskerke. 36: Kersenhof, Oostkapelle/Grijpskerke. 37: Molenbaix, Grijpskerke. 38: Waterloose werve, St. Jan ten Heere. 39: ’t Klooster St. Jan ten Heere, St. Jan ten Heere. 40: Hasenberg, St. Jan ten Heere. 41: Prelaathof, Westkapelle. 42: ’t Hof te Westcappel, Westkapelle. 43: ’t Hof te St. Janskerke, St. Janskerke. 44: Munnikenhof, Grijpskerke. 45: Ravestein, Grijpskerke. 46: Schotshof, Mariekerke. 47: Poppendamme, Poppendamme. 48: ’t Kasteel Popkensburg, St. Laurens  (meer hierover via website KZGW). 49: Niet Altijd Winter, Middelburg. 50: De Fruitberg, Middelburg. 51: Golstein, Middelburg. 52: Welgelegen, Middelburg. 53: ’t Slot Nieuwenhoven, Middelburg. 54: ’t Hof Clarebeek, Middelburg. 55: Brandenburg, Middelburg. 56: Rustenburg, Kleverskerke. 57: ’t Hof te Cleverskerke, Kleverskerke. 58: Delflust, Kleverskerke. 59: Braakenburg, Kleverskerke. 60: Niet Altijd Zomer, Middelburg. 61: Ramsburg, Middelburg. 62: Arnestein, Middelburg. 63: Kruitmolen de Grenadier, Middelburg. 64: Popperoeden Ambacht, Middelburg. 65: Putten Boogaert, Middelburg. 66: Griffioen, Middelburg. 67: ’t Kasteel Meliskerke, Meliskerke. 68: Valkenburg, Meliskerke. 69: ’t Hof Grijpskerke, Biggekerke. 70: ’t Slot ter Hooge, Middelburg. 71: Steenhove, Middelburg. 72: Damrust, Middelburg. 73: Zeerust, Middelburg. 74: Vijvervreugt, Middelburg. 75: Toornvliet, Middelburg. 76: Kruitmolen Gouden Draeck, Middelburg. 77: Woelgewest, Middelburg. 78: ’t Hof Dolphijn, Middelburg. 79: Rusthof, Middelburg. 80: Vreedenburg, Middelburg. 81: Torentijd, Middelburg. 82: Kruitmolen de Eendragt, Middelburg. 83: Ter Linde, Oost-Souburg. 84: ’t Slot Nieuwerve, Oost-Souburg. 85: Vlugtenburg, Oost-Souburg. 86: Schoneveld, Oost-Souburg. 87: Zeegezicht, Oost-Souburg. 88: Toorenlust, Oost-Souburg. 89: Engelenburg, Groot-Abeele. 90: Roersburg, Groot-Abeele. 91: Vrijburg, West-Souburg. 92: Papegaijenburg, West-Souburg. 93: Noordbeek, Koudekerke. 94: Triton, Koudekerke. 95: ’t Huis der Boede, Koudekerke. 96: Moesbos, Koudekerke. 97: Westerbeek, Koudekerke. 98: Anderwijck, Valkenisse. 99: Lammerenburg, Vlissingen. 100: Paauwenburg, Vlissingen. 101: ’t Hof Swanenburg, Vlissingen. 102: Grooten Boogaart, Vlissingen. 103: Sotteghem, Vlissingen. 104: ’t slot St. Aldegonde, Vlissingen. 105: Snoecklust, Vlissingen. 106: Zeewijk, Middelburg. 107: Putwijk, Middelburg. 108: Lammerenvliet, Vlissingen. 109: Weijvliet, Vlissingen. 110: Veldzigt, Vlissingen. 111: Kruitmolen Fortuin, Middelburg. 112: Middel Proijen, Middelburg. 113: Groot Prooijen, Middelburg. 114: Oost-Poppendammen, Poppendamme.a: Poelwijk, West-Souburg. b: Valkenisse, Valkenisse. c: De Vijf wegen, Vlissingen. d: Altijd Wel, Vlissingen. e: De Pesch, Vlissingen. f: Bon Repos, Vlissingen.