Bierbrouwerij Van Waes Boodts in Westdorpe

Westdorpe, het langgerekte dorp in het oosten van Zeeuws-Vlaanderen, dat zich uitstrekt langs de Graaf-Jansdijk, telde begin twintigste eeuw drie bierbrouwerijen. Dat is veel voor een dorp van deze omvang. De succesvolste brouwerij was Van Waes Boodts, opgericht in 1905 en uitgegroeid tot een flinke fabriek, die afnemers vond in Zuid-Nederland en België. De brouwerij sloot in 1968 voorgoed de deuren. Inmiddels is het hoofdgebouw van de oude fabriek omgebouwd tot woonhuis. In de voormalige koeltoren werden in 2011 een aantal appartementen gerealiseerd. Toren en voorgevel van de fabriek zijn beschermd rijksmonument.

De koeltoren van brouwerij Van Waes Boodts in 2010 (Beeldbank Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, uitsnede foto C.S. Booms).

Van steenbakker tot bierbrouwer

Emile Alfred van Waes, de jongste zoon van de burgemeester van Westdorpe, leerde eerst voor steenbakker. Hij stichtte in 1900 de steenfabriek De Axelse Vlakte. Maar al na twee jaar was er in de omgeving te weinig klei meer beschikbaar om de fabriek draaiende te houden en dus richtte Emile van Waes zich op een andere bedrijfstak. Hij vertrok in 1902 om in verscheidene Nederlandse en Duitse bierbrouwerijen het brouwersvak te leren. In 1905 keerde hij terug naar Westdorpe.

Beiersch

In datzelfde jaar richtte hij in de oude steenfabriek een bierbrouwerij in. In de nabijheid ervan liet hij een aantal grondwaterputten slaan om de fabriek van schoon water te voorzien. Zijn bedrijf heette De Volharding, vanaf 1932 voerde het de naam Beiersch Bierbrouwerij Van Waes Boodts. Boodts was de achternaam van zijn vrouw Clotilde, met wie hij in 1910 was getrouwd. De toevoeging ‘Beiersch’ verwees naar de nieuwe productiemethode die er werd gehanteerd. Daarin werd gebruik gemaakt van ondergisting. Een moderne methode, die ook al bij grote Nederlandse bierbrouwerijen in zwang was geraakt. Voor ondergisting was ook een koeltoren nodig. Deze kreeg in 1938 zijn huidige aanzicht toen de bestaande toren met ruim 2 meter werd verhoogd. Nog steeds is deze bakstenen toren met het opvallende zadeldak een baken in de omgeving.

De gebouwen in 2002 (Beeldbank Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, foto J.P. de Koning).

Bereidingsproces

Er moest heel wat gebeuren voordat van de gerst een smakelijk bier was bereid. De gerst werd in grote, zware balen aangevoerd en vervolgens gemout (dat wil zeggen dat het tot ontkiemen werd gebracht en daarna gedroogd) en geplet. De massa werd gekookt, gezeefd en gefilterd. De dikke pap (wort) die dat opleverde werd opnieuw gekookt. Daaraan werd gedroogde en verpulverde hop toegevoegd. Het mengsel werd weer gezeefd en vervolgens afgekoeld in een koelmachine hoog in de toren. De daarbij vrijkomende stoom ontsnapte door ventilatieopeningen onder het dak. Zo wist heel Westdorpe dat er bij Van Waes weer werd gebrouwen.

Het brouwsel werd vervolgens in grote tanks in de kelder van het gebouw opgeslagen. Daar kon de temperatuur laag worden gehouden. Het gistingsproces dat het bier hier onderging, nam zo’n vier tot vijf maanden in beslag. Daarna kon het bier worden gebotteld. Ook werd het bier in vaten naar de cafés vervoerd.

Advertentie in De Stem, 22 juni 1946 (ZB, Krantenbank Zeeland).

Drie brouwerijen in één dorp

In tal van dorpen in Zeeuws-Vlaanderen werden sinds het eind van de negentiende eeuw (stoom)bierbrouwerijen opgericht. Ook elders in Zeeland waren bierbrouwerijen in bedrijf. In Westdorpe was de bierbrouwerij van Van Waes niet de enige. Franciscus Dellaert had in 1898 al De Duif opgericht en Basil van Waes volgde in 1914 met De Witte Leeuw. De bierbrouwers beleefden goede jaren en ook de tweede generatie hield de bedrijven nog een tijdlang draaiende. Maar uiteindelijk moesten zij het toch afleggen tegen grote Nederlandse bierbrouwerijen als De Drie Hoefijzers, Amstel en Heineken. Vaak hadden zij hun brouwerij ook al gecombineerd met de productie van en handel in limonade. Van Waes Boodts hield het het langst vol. Van de drie brouwerijen in Westdorpe stond de kwaliteit van dit bier het best aangeschreven. Dat kwam mede omdat het bedrijf beschikte over eigen waterputten die een goede kwaliteit water leverden. En dat had weer grote invloed op de smaak van het bier.

De voormalige brouwerij De Witte Leeuw in 1976 (ZB, Beeldbank Zeeland, foto W. Helm).

Herbestemming

De productie in de brouwerij Van Waes Boodts hield in 1964 op. De ketels en de rest van de apparatuur werden overgenomen door Amstel, die de gebouwen ook voor opslag gebruikte. Vier jaar later werd het bedrijf helemaal gesloten. Daarna had het meerdere bestemmingen. In 1998 kwam het volledig leeg te staan en dreigde het aan verpaupering ten onder te gaan. Dat werd echter voorkomen. Een ondernemersechtpaar kocht het complex, verbouwde het hoofdgebouw tot woonhuis en vestigde in de koeltoren drie appartementen. De bijgebouwen werden afgebroken. De toren en voorgevel kregen een beschermde status als rijksmonument.

De toren en het tot woonhuis herbestemde hoofdgebouw in 2010 (Beeldbank Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, foto C.S. Booms).

Meer informatie

Beiersch Bierbrouwerij ‘Van Waes-Boodts’ te Westdorpe op www.renno.nl.
Beiersch Bierbrouwerij van Waes Boodts op www.nederlandsebiercultuur.nl.
Brouwerij De Witte Leeuw op www.nederlandsebiercultuur.nl.
Bierbrouwerij ‘De Duif’ te Westdorpe op www.renno.nl.