Astronomische getijdenklok in Arnemuiden

Op de toren van de hervormde kerk in Arnemuiden bevindt zich een astronomische getijdenklok. Het gaat om een uniek exemplaar uit de zestiende eeuw. Een getijdenklok is een meetinstrument en duidt de tijd aan. De werking is afhankelijk van de werking van hemellichamen.

Hervormde kerk

Aan de Markt in Arnemuiden staat de hervormde kerk uit 1858. Een astronomische getijdenklok siert de toren. Dankzij een restauratie begin jaren 1990 kunnen het eeuwenoude carillon en uurwerk weer een tijdje mee. Het mechaniek van carillon en uurwerk dateert oorspronkelijk uit de zestiende eeuw en is daardoor behoorlijk uniek te noemen.

Astronomische getijdenklok aan de kerktoren in Arnemuiden (foto Vanno).

Dit instrument duidt natuurlijk allereerst de ‘gewone’ tijd aan. Maar het kan nog meer. Op de getijdenklok kun je ook aflezen wanneer het eb en vloed is. Dat was heel belangrijk voor de talrijke vissers die het dorp eens kende. Eigenlijk was dat nog belangrijker dan de aanduiding van de ‘gewone’ tijd. Die kun je immers ook aflezen aan de zon. Het astronomisch uurwerk bestaat uit een maanbol en een eb- en vloedklok. Zo zijn behalve de getijden ook de maanstanden erop af te lezen. Het bijzondere instrument is gemaakt in het jaar 1589 door Jan Dirksz. Coop uit Delft. Het jaartal 1957 op de klok duidt op een restauratie in dat jaar.

Maan

De maanbol (boven de getijdenklok) geeft de maanstand aan. Wanneer de lichte helft geheel zichtbaar is, is het volle maan. Op de getijdenschijf is de waterstand af te lezen: staat de wijzer met de punt in het hartje tussen de woorden HOOG en WATER, dan is het hoogwater (in Vlissingen).

De Vlissingse predikant en wetenschapper Mattheus Gargon vermeldt in de Walcherse Arcadia uit 1717 het astronomisch uurwerk in Arnemuiden als een van de bezienswaardigheden op Walcheren. Dit uurwerk wijst volgens hem alle wisselbeurten van de maan nauwkeurig aan. Tot op de dag van vandaag doet het dat nog steeds.