De verlanding van Arnemuiden ‘van handelsstad naar vissersdorp’

In de zestiende eeuw was Arnemuiden een bloeiende havenstad aan zee, nu niet meer. Hoe dat kwam? De zee verdween door verlanding. Hoe is dat proces verlopen? In 2013 heeft een werkgroep van Museum Arnemuiden de verlanding van Arnemuiden nauwkeurig in kaart gebracht.

Handel

In de vijftiende eeuw begon de rede van Arnemuiden een belangrijke overslaghaven te worden voor Arnemuiden. De koopvaardijschepen lagen soms drie rijen dik voor de kust. Er liepen in die tijd meer vreemdelingen dan inwoners rond. Het schijnt dat twee derde van de huizen in de stad bestemd was voor het opvangen van handelaren. Dit bezorgde natuurlijk goede inkomsten voor de inwoners van Arnemuiden. Daarnaast hielden ze zich bezig met het bouwen, herstellen en uitrusten van schepen. In de internationale zouthandel nam Arnemuiden een centrale plaats in. Veel schepen met ruw zout werden in Arnemuiden gelost. Het ruwe zout werd in de zoutketen langs de Arne verwerkt en verkocht door heel de toenmalige Republiek der Nederlanden en het buitenland. Zout was in die tijd vergelijkbaar met wat olie in deze tijd is. De welvaart was goed te zien aan het stadszicht van Arnemuiden. Er waren veel herbergen en kooplieden lieten grote huizen bouwen. Er stond een grote kerk in het midden van het dorp en het Arnemuidse stadhuis, dat een dubbele trapgevel had, liet de glorie van de stad zien.

In de zestiende eeuw was Arnemuiden zo’n bloeiende havenstad aan zee dat schepen uit Spanje, Portugal, Frankrijk en Engeland er graag aanlegden op de uitgestrekte rede. De Italiaanse geschiedschrijver Ludovico Guicciardini noemde de rede van Arnemuiden in deze tijd het middelpunt van Europa.

Arnemuiden anno 1550 (Museum Arnemuiden).

De zee verdween

Arnemuiden lag aan open water, maar waar ooit zee was, is nu land. Dat komt vooral door verandering van de zeestromingen, waardoor natuurlijke landaangroei is ontstaan. Er ontstonden grote zandbanken in het vaarwater, die uiteindelijk ingepolderd werden. Tussen 1580 en 1600 ging dit proces van natuurlijk verlanding zo snel dat grote schepen de rede van Arnemuiden niet meer konden bereiken. De schepen kozen een andere vaarroute en bleven weg uit Arnemuiden. In deze periode verarmde Arnemuiden. Veel mensen verlieten de stad, waardoor veel panden leeg kwamen te staan.

Van handelsstad naar vissersdorp

Er was altijd al visserij in Arnemuiden, maar door de achteruitgang van de handel en zoutnering werd de visserij de belangrijkste inkomstenbron. Door armoede en verval werden in de tweede helft van de negentiende eeuw veel oude huizen, het stadhuis en de grote kerk afgebroken en er werden kleinere (de huidige) exemplaren voor teruggezet. Eind negentiende en begin twintigste eeuw was er veel armoede onder de inwoners. In de tweede helft van de twintigste eeuw trok de visserij aan en werd het een lonende bezigheid. Nog steeds verdient een behoorlijk deel van de inwoners van Arnemuiden geld in de visserij. Zo komt het dat veel mensen Arnemuiden toch vooral als vissersplaats kennen.

Verlanding in kaart gebracht

In 2013 is een werkgroep van Museum Arnemuiden aan de slag gegaan om de verlanding van Arnemuiden tot in detail in kaart te brengen. Het resultaat is een uitgebreide interactieve multimedia presentatie die in het museum te bekijken en te bedienen is.

Verlanding Arnemuiden 1438 (Museum Arnemuiden).

Verlanding Arnemuiden 1572 (Museum Arnemuiden).

Verlanding Arnemuiden 1943 (Museum Arnemuiden).

English summary