Wemeldinge: beschermd dorpsgezicht

Wemeldinge op Zuid-Beveland is een dorp met twee gezichten. De entree ligt in het oosten, waar het dorp zich vanaf de negentiende eeuw uitbreidde in de richting van het Kanaal door Zuid-Beveland. Ver daarvandaan bevindt zich in het westen het oudste deel van het dorp met de kerk en daarnaast een vliedberg.

De Dorpsstraat in Wemeldinge. Prentbriefkaart, circa 1905 (ZB, Beeldbank Zeeland).

Decoratieve rol

Om bij de kerk te komen moet je de lange dorpsstraat af. Een lange reeks knappe woninkjes, sommige laag, andere van twee verdiepingen. Aan beide zijden van de straat een rij bomen.

Hier wordt de bezoeker de weg gewezen door Rinus Ferdinandusse. In zijn ‘harde sriller’ De bloedkoralen van de bastaard uit 1971 speelt het dorp een decoratieve rol. Er gebeuren mysterieuze dingen in Abeledorp, wat onmiskenbaar Wemeldinge moet voorstellen. Daarbij spelen zowel de vliedberg – met zo’n 12 meter de hoogste van Zeeland – als de vaete of dorpsvijver een rol.

Gezicht op de kerk van Wemeldinge in 1743, met rechts de vliedberg (Zeeuws Archief, KZGW, Zelandia Illustrata).

Nieuwe bomen

In de achttiende eeuw was de Dorpsstraat nog boomloos. Daar moest verandering in komen, zo oordeelde in 1759 ambachtsheer Jacobus Coomans. Hij schonk het dorp 160 jonge olmenbomen die dat voorjaar werden geplant. Zijn eigenzinnige zuster Maria oordeelde evenwel anders. Na zijn dood bepaalde zij dat de bomen weer gerooid moesten worden. Zij bezat het plant-, maar ook het maalrecht. En de bomen beschouwde zij als schadelijk ‘voor het gemaal’, dus voor haar windmolen. Aldus gebeurde. In januari 1782 werden alle bomen verkocht. Maar intussen staan er toch weer nieuwe bomen in de Dorpsstraat.

De Dorpsstraat is eigenlijk een dorpsdijk. Wie tussen de bebouwing door kijkt kan een duidelijk hoogteverschil bespeuren.

Literatuur

K. Bos, J. van Damme en A. de Klerk (red.), Dorpen in Zeeland, Middelburg 1991. 
C. Dekker, Een Zeeuws dorp in de Middeleeuwen, Wemeldinge voor het jaar 1600, Goes 2007. 
R. Ferdinandusse, De bloedkoralen van de bastaard, Amsterdam 1971. 
P.J. ’t Hooft, Dorpen in Zeeland, Amsterdam 1944. 
A.P. de Klerk, Het Nederlandse landschap, de dorpen in Zeeland en het water op Walcheren. Historisch-geografische en waterstaatshistorische bijdragen, Utrecht 2003.
Aad de Klerk, Dorpen in Zeeland, deel 5 in de serie Zeeland van toen & nu, Zwolle 2005.