Baarland: net geen beschermd dorpsgezicht

Voor Baarland op Zuid-Beveland bestonden ooit plannen het voor te dragen als beschermd dorpsgezicht. Het is er uiteindelijk niet van gekomen. Toch is Baarland er niet minder mooi om. Het dorp ontving in 2000 de Zeeuwse Architectuurprijs. Een plaquette in het gras van de dorpsstraat die hier Slotstraat heet, herinnert daaraan.

Baarland gezien vanuit het oosten, met op de voorgrond een kunstwerk van de hand van Iris de Leeuw.

Kasteel

De Slotstraat heet naar het kasteel dat tot 1838 schuin achter de kerk lag. In dat jaar werd het hoofdgebouw afgebroken. Het omgrachte kasteelterrein laat zich nog goed herkennen. De bebouwing óp het terrein is het resultaat van een fantasievolle reconstructie. Gelet op de band met het kasteel noemen sommigen Baarland ook wel een kasteeldorp.

Vate

In plaats van een ring rondom de kerk heeft Baarland een langgerekt plein als centrum. Misschien is het plein ooit bedoeld als marktplein, in de tijd dat Baarland een weekmarkt kende. Een bijzondere vate of dorpsvijver sluit het plein in het oosten af.

Gezicht op Baarland vanuit het oosten, met op de voorgrond de vate, 1745 (Zeeuws Archief, KZGW, Zelandia Illustrata).

Deze vate is bijzonder vanwege de schuin aflopende kille of toegangsstraat naar het water. Twee wapendragende leeuwen op zuilen flankeren de toegangsstraat.

Nieuw?

Bijna waren er twee Baarlanden geweest. Sommigen vonden het dorp in 1968 zo fraai dat ze het wilden conserveren. Nieuwe ontwikkelingen moesten er worden geweerd, die hoorden elders een plaats te krijgen.

‘Naast het oude zou er plaats zijn voor een nieuw Baarland, dat naast de oude kern kan worden gebouwd en geheel vrij naar de modernste inzichten kan worden ontworpen.’

Aldus C.A. van Swigchem in een artikel in het Zeeuws Tijdschrift van 1968. Het is er niet van gekomen.

Literatuur

Aad de Klerk, Dorpen in Zeeland, deel 5 in de serie Zeeland van toen & nu, Zwolle 2005.