Baarlands Moreau-orgel uniek in Zeeland

In de Sint-Maartenskerk in Baarland bevindt zich een vrij zeldzaam orgel. Dit Moreau-orgel uit circa 1750 is nog in hoge mate authentiek en wordt gerekend tot de mooiste kleine kerkorgels in Nederland. Met de reconstructie en herplaatsing in 2013 van het enige missende register, een tongwerk, is het orgel weer compleet.

Detail van enkele orgelpijpen van het Moreau-orgel (Erfgoed Zeeland).

Huisorgel in Lodewijk XIV-stijl

Het orgel werd rond 1750 als huisorgel gebouwd door Jean François Moreau en zijn zoon Johannes Jacobus. Het monogram JJM op de lessenaar wijst op Johannes Jacobus, maar gelet op de hoogwaardige kwaliteit en de gehanteerde stijl lijkt de inbreng van vader Jean plausibel. Het is aannemelijk dat de opdrachtgever zeer vermogend was. Het orgel is namelijk zeer uitbundig uitgevoerd in Lodewijk XIV-stijl. Bovendien is het beduidend hoger dan de in die tijd populaire kabinetorgels.

Het Moreau-orgel in de Sint-Maartenskerk van Baarland is beduidend hoger dan een kabinetorgel (Erfgoed Zeeland).

Vader en zoon Moreau

Jean François, oorspronkelijk afkomstig uit Gent, werkte lange tijd als orgelbouwer in Rotterdam. In deze Rotterdamse periode leverde hij diverse orgels aan kerkbesturen in Holland, zoals het monumentale en nog bestaande Moreau-orgel in de Goudse Sint-Janskerk. Ook zijn zoon Johannes Jacobus bekwaamde zich in het orgelvak. In 1764 vestigde Moreau zich in Middelburg, waar de familie vervolgens een aantal huisorgels voor Zeeuwse kerken bouwde.

Onderaanzicht van het Moreau-orgel in Baarland (Erfgoed Zeeland).

Overgenomen orgel

Het Moreau-orgel in Baarland werd echter niet nieuw voor de kerk gebouwd, maar door het toenmalige kerkbestuur van orgelbouwer Künckel uit Rotterdam overgenomen. Het werd gefinancierd door Martinus Slabber, die in Baarland baljuw, secretaris en rentmeester van de kerk was. Na aankoop werd het orgel in 1786 in de kerk van Baarland geplaatst. Bijna 250 jaar na aanschaf is het orgel nog in hoge mate authentiek en is het instrument, onder andere vanwege de klankschoonheid, uniek voor Zeeland.

Organist Piet Uiterlinden bespeelt het Moreau-orgel tijdens een oecumenische kerkdienst in 1988 (ZB, Beeldbank Zeeland).

Terugplaatsing tongwerk

In de jaren negentig van de twintigste eeuw werd een ‘conserverende’ restauratie uitgevoerd. Vervolgens miste het orgel nog steeds één register, een zogenaamd tongwerk. In 2013 kreeg de firma Flentrop Orgelbouw uit Zaandam de opdracht om dit tongwerk te reconstrueren en terug te plaatsen. Na terugplaatsing vond op 7 september 2013 een feestelijke bijeenkomst plaats, waarbij het orgel opnieuw in gebruik werd genomen. Vervolgens vond de symbolische overdracht plaats aan de eigenaar, de Stichting Oude Zeeuwse Kerken.

Exterieur van de laatmiddeleeuwse Sint-Maartenskerk in Baarland, eigendom van de Stichting Oude Zeeuwse Kerken (Erfgoed Zeeland).