Vrouw in het verzet – Francien de Zeeuw

Francien de Zeeuw was een belangrijke spil in het Zeeuws-Vlaamse verzet tijdens de Tweede Wereldoorlog. De rol van de jonge Terneuzense in het verzet groeide naarmate de oorlog vorderde. Wat begon met het afluisteren van telefoongesprekken tijdens haar werk als Rijkstelefoniste eindigde met het doorkruisen van de vuurlinie om de Canadese bevrijders van cruciale informatie te voorzien. Het leven van de Zeeuwse Francien leest als een waar heldenverhaal!

Francien de Zeeuw

Het gezin De Zeeuw

Francien de Zeeuw wordt op 19 mei 1922 geboren in Terneuzen. Ze groeit op in een hervormd gezin met een oudere zus en jongere broer. Haar vader is huisschilder. Het gezin De Zeeuw vindt leven met God belangrijk, maar onafhankelijkheid, vrijheid en rechtvaardigheid worden minstens zo belangrijk gevonden. Haar ouders steunen Francien onvoorwaardelijk. Haar moeder helpt bij het vermaken van haar kleding zodat ze allerlei artikelen in haar kleding kan verstoppen en haar vader verspreidt essentiële informatie over de vijand die ze opvangt tijdens haar werk voor de PTT. Deze achtergrond in combinatie met haar liefde voor haar vaderland en koningshuis zijn een belangrijke motivatie in de rol die ze in het verzet zal spelen tijdens de Tweede Wereldoorlog.

Duitse tanks in Terneuzen. Bron: ZB, Beeldbank Zeeland, Rec. Nr. 32476

In het verzet

Voordat ze zich bij het georganiseerde verzet aansluit, pleegt Francien al individuele daden van verzet. Als Rijkstelefoniste zijn haar eerste daden van verzet het afluisteren van Duitse telefoongesprekken van zoals de Gestapo en de Sicherheidsdienst. Als ze iets hoort over bijvoorbeeld een inval of huiszoeking geeft ze dat door aan haar vader. Hij speelt deze informatie dan weer door aan de juiste mensen. Als jonge mannen uit haar omgeving worden opgeroepen voor de Arbeitseinsatz (dit was de gedwongen arbeid in Duitsland door jonge mannen uit door de Nazi’s bezette gebieden) helpt ze hen aan onderduikadressen.

Pas in 1943 komt Francien in aanraking met het georganiseerde verzet. Via een contactpersoon krijgt ze bonkaarten en rantsoenbonnen die ze dan weer bezorgt bij de haar bekende onderduikadressen. Daarnaast komt ze via de verloofde van haar zus in aanraking met verschillende mensen die onderdak willen bieden aan onderduikers in alle delen van Zeeland. Als haar zwager zelf moet onderduiken komt ze in Oostburg in contact met leden van de Landelijke Organisatie van het Verzet. Vanaf dat moment werkt ze ook mee aan het verkrijgen en verspreiden van wapens, valse persoonsbewijzen, valse sleutels, illegaal drukwerk, verzetskranten en door onderduikers gemaakte producten. Ook is ze betrokken bij de organisatie van verschillende overvallen op distributiekantoren waar bonkaarten en rantsoenbonnen liggen opgeslagen.

NSB in Terneuzen ZB, Beeldbank Zeeland, rec. nr. 32480.

Het werk dat ze uitvoert wordt steeds gevaarlijker. Van het verplaatsen van onderduikers onder de neus van de Duitsers tot het (mislukte) plaatsen van een brandbom op een schip, Francien is overal voor in. Als begin september 1944 de bevrijding op handen lijkt te zijn, sluit ze zich aan bij de partizanen die zich inzetten om het de terugtrekkende Duitsers zo moeilijk mogelijk te maken. In deze periode wordt ze samen met de rest van haar kompanen opgepakt. Als Terneuzen op 20 september wordt bevrijd, zit Francien gevangen in West-Zeeuws-Vlaanderen waar er nog hevig gevochten wordt. Pas op 28 september worden zij en haar verzetsgenoten vrij onverwacht vrijgelaten achter de Canadese linies. Bijna een maand lang duikt ze met vele andere vluchtelingen onder in een boerderij. Op een gegeven moment worden de beschietingen echter zo heftig, dat ze samen met twee andere verzetsstrijders besluit de Canadezen te informeren dat ze onschuldige burgers aan het beschieten zijn in een gebeid waar de Duitsers allang uit zijn verdwenen. Het wordt een hachelijke tocht dwars door de frontlinies die een van haar collega’s het leven zou kosten. Toch weet ze de Canadezen te bereiken en te overtuigen het vuren te stoppen. Het zal een van haar laatste wapenfeiten voor het verzet zijn.

Een nieuw avontuur

Na haar thuiskomst in Terneuzen op 20 oktober loopt Francien met haar ziel onder de arm. Ze heeft veel meegemaakt en vindt het lastig het ‘normale’ leven op te pakken. Gelukkig is dit niet van lange duur. Francien de Zeeuw zal namelijk de eerste Marva worden. Marva staat voor Marine Vrouwenafdeling. Deze wordt in 1944 opgericht en geeft vrouwen de kans om op vrijwillige basis in de krijgsmacht te dienen. Meer hierover in het verhaal: De eerste MARVA.

Bronnen

Nuij, N., (2018). Zeeuw, Francina de, in: Digitaal Vrouwenlexicon van Nederland. URL: https://resources.huygens.knaw.nl/vrouwenlexicon/lemmata/data/Zeeuw
Tardio, N. (2017). Francien de Zeeuw: Van Verzetsheldin tot Eerste Vrouwelijke Militair. Pepper Books.