Van bestellenpap tot beschuit met muisjes

Anijszaad maakt traditioneel deel uit van lekkernijen in de kraamtijd. In Zeeland werden bestellen gegeten, grote beschuiten of koeken met anijs. Ze waren een traktatie voor kraamvrouwen. Versuikerde anijszaadjes kennen we nu nog als ‘muisjes’, die op beschuit eveneens een geliefde versnapering zijn, zowel voor de kraamvrouw als voor de kraamvisite.

Beschuit met muisjes: tegenwoordig dé traktatie om een geboorte te vieren.

Bestellen

Bestellen zijn grote, meestal met anijs gekruide beschuiten of koeken. Ze werden in heel Zeeland gegeten. Ook werd er pap van gemaakt, door in een diep bord kokendhete melk over een bestel met anijszaad te gieten. Bestellen en bestellenpap werden vroeger onder meer als eerste maaltijd aan kraamvrouwen gegeven. In Aardenburg at men bestellenpap na de begrafenis van een lid van de krulbolvereniging.

De naam bestellen is algemeen in heel Zeeland, maar in het Land van Hulst en in het Land van Axel kent men deze beschuiten of koeken ook als mastellen. Zowel mastelle als bestelle zijn afgeleid van het Middelnederlandse wastelle (de m, de b en de w zijn lipklanken, die gemakkelijk verwisseld worden). De woorden hebben dezelfde oorsprong als het Franse gâteau.

Boerenbeschuiten

In Hulst en het Land van Hulst kende men boerenbeschuiten, vergelijkbare ronde broodjes met anijszaad. Deze broodjes hebben een doorsnede van één decimeter. Ze werden in vier of vijf sneetjes gesneden en gegeten met boter en bruine basterdsuiker.

Wêêksel

Ook werden deze broodjes in een blik bewaard en – als ze keihard waren geworden – gesneden, in warm water geweekt en dan eveneens met boter en bruine basterdsuiker gegeten. Deze variant werd wêêksel genoemd. Wêêksel werd evenals bestellenpap in de kraamtijd gegeten, maar nu niet door de kraamvrouw maar door de kraamvisite.

Anijs

Het gebruik van anijszaad is kenmerkend voor versnaperingen in de kraamtijd, vermoedelijk al sinds de zeventiende eeuw. Ook in de muisjes van het welbekende ‘beschuit met muisjes’ is anijszaad verwerkt. Het versuikeren van de anijszaadjes werd waarschijnlijk in de achttiende eeuw voor het eerst gedaan. Aanvankelijk waren anijszaad, soep en kandeel (warme drank bereid uit wijn, eieren, suiker en kaneel) bedoeld voor de pas bevallen moeder om aan te sterken. Anijszaadjes zouden de moedermelk opwekken. Daarom kreeg de jonge moeder geplette anijszaadjes te eten. Later mocht ook de kraamvisite delen in de voorkeur voor anijs. Zij kregen een glaasje anijslikeur voorgeschoteld of een beschuitje besmeerd met boter en bestrooid met muisjes.

Beschuit met muisjes

Beschuit met muisjes raakte pas na de Tweede Wereldoorlog echt populair door toedoen van de fabrikant De Ruijter. Na de geboorte van prinses Beatrix, op 31 januari 1938, leverden de fabrikanten een reusachtige bus oranje muisjes af bij het paleis. Dat genereerde veel aandacht in de media. Sinds die tijd biedt De Ruijter bij de geboorte van een Oranjeprins of -prinses steevast oranje muisjes aan.

Inmiddels hadden de muisjes ook hun weg naar menig Nederlandse kraamkamer gevonden. Het werd een gebruik om roze muisjes te eten als er een meisje was geboren en blauwe bij een jongetje. Dit laatste is overigens een recent verschijnsel. De Ruijter introduceerde de blauwe muisjes in 1993.

Literatuur

Ineke Strouken, Beschuit met muisjes en andere gebruiken rond geboorte, Utrecht 1991.
Veronique de Tier, Jikkemienen, postekop en vosse soppen, Zeeuws in de keuken, in: Veronique de Tier e.a., Proeven van dialect; een kijkje in de keuken van Nederlandse dialecten, het dialectenboek 8, z.pl. 2005.
Zeeuwse Pot; van mosselsoep en kaneelpap, Zeeuwse streekgerechten en wetenswaardigheden, Soest 2008.