Geboorteakten

Elke geboorte, evenals elk huwelijk en elk overlijden, wordt vastgelegd in de registers van de burgerlijke stand. De burgerlijke stand is meer dan 200 jaar geleden ingevoerd door de Fransen. Wanneer we praten over de burgerlijke stand gaat het om geboorteakten, huwelijksakten en overlijdensakten. Deze documenten vormen, als ze openbaar worden na respectievelijk 100, 75 en 50 jaar, voor particulieren en onderzoekers waardevolle aanknopingspunten. Ze helpen bij het achterhalen van de herkomst van personen en geven inzicht in familierelaties. Bovendien zijn het vensters op ons sociaal maatschappelijk verleden.

Inhoud geboorteakten

In elke geboorteakte staat uiteraard de naam die het kind krijgt en de naam van de moeder. In verreweg de meeste akten staat natuurlijk ook de naam van de vader, behalve als deze onbekend is. We spreken dan van een onecht kind. Ook zijn er (in ieder geval in de akten die nu al openbaar zijn) altijd twee getuigen. Soms zijn dat familieleden, maar vaak zijn dat mensen die de vader of aangever toevallig tegenkwam op straat. Ook is in de akte te vinden in welk huis of op welk adres het kind is geboren. In de twintigste eeuw was dat vaak het ziekenhuis, maar ook daarvoor hoefde het niet altijd het woonhuis van het gezin te zijn.

Vader met pasgeboren kind omstreeks 1910. (ZB, Beeldbank Zeeland, foto A. Bolle).

Aangifte

De aangifte van een kind moet gebeuren binnen drie werkdagen na de geboorte. De vader van het kind doet meestal aangifte. Maar als deze van huis is, bijvoorbeeld omdat hij op zee is of in de gevangenis zit, zal een ander dat moeten doen. Dit moet volgens de wet iemand zijn die bij de geboorte aanwezig is, bijvoorbeeld de vroedvrouw of de dokter, of degene in wiens huis de bevalling heeft plaatsgevonden. Een aangifte door de moeder, die natuurlijk altijd aanwezig is bij de geboorte, zien we eigenlijk nooit. Dat is ook logisch omdat de aangifte zo snel na de bevalling gedaan moet worden.

Erkenning

In een geboorteakte van een kind waarbij de vader onbekend is, staat vaak in de marge van de akte een tekst in rode inkt. Dat wil dan zeggen dat het kind later is erkend door de vader. Meestal wijzigt dan ook de achternaam van het kind. Maar pas op, dat hoeft niet altijd de biologische vader van het kind te zijn. Daar is natuurlijk sowieso geen garantie op, maar bij een erkenning, zeker als die jaren na de geboorte plaatsvindt, is het goed om te twijfelen. Vaak erkent een nieuwe partner van de moeder het kind om bijvoorbeeld mogelijk te maken dat het kind in de erfenis zal meedelen.

Vondeling

Een bijzondere akte is die van een vondeling: in dat geval wordt er wel een geboorteakte opgemaakt maar uiteraard zonder de naam van vader en moeder. En in plaats van een geboortedatum wordt de datum van de vondst van het kind gemeld. Ook staan er extra gegevens in zo’n akte, zoals de plaats van de vondst en een omschrijving van de kleding of omstandigheden waarin het kind gevonden is. Er wordt een voorlopige voor- en achternaam gekozen, die het kind meestal blijft dragen. Vondelingen zijn heel zeldzaam, in de Zeeuwse registers die op dit moment openbaar zijn vind je er in totaal vijf.

Vier tweelingen in het gezin Ruytenberg in Magrette (bij Axel) in 1961 (ZB, fotoarchief PZC). Het gezin telde in totaal dertien kinderen.

Meerlingen

Natuurlijk worden er ook meerlingen geboren in Zeeland. In de openbare geboorteakten vinden we meer dan duizend tweelingen, 65 drielingen en zelfs een vierling: drie meisjes en een jongen uit het gezin De Pauw in Vlissingen, geboren op 22 oktober 1834. Drie van de vier kinderen overleden binnen een maand. De vierde echter, Christina Maria de Pauw, werd volwassen, trouwde drie keer en overleed in haar geboorteplaats op 73-jarige leeftijd. Volgens de wet horen alle kinderen een eigen geboorteakte te krijgen, maar dat was niet bij alle ambtenaren meteen duidelijk. Zo werd de tweeling Catharina Johanna Vroutje en Johanna Catharina Vroutje de Kluit uit Axel gezellig samen in één akte ingeschreven op 3 oktober 1796.

Met Zeeuwen Gezocht kun je zoeken in miljoenen persoonsgegevens uit de bronnen van het Zeeuws Archief.