Speel je mee?
door Stadhuismuseum ZierikzeeAl millennia spelen mensen spelletjes, van het Egyptische senet-spel tot het Aziatische spel go. Ook in Europa worden al lang spellen gespeeld, zoals het uit het oosten overgekomen schaakspel en het alom bekende ganzenbord. In de collectie van de Gemeente Schouwen-Duiveland, beheerd in Stadhuismuseum Zierikzee, bevinden zich allerlei objecten die met het spelen van spelletjes te maken hebben.
Schaakstuk en dominosteen afkomstig van de Roompot (Stadhuismuseum Zierikzee).
Zo heeft Stadhuismuseum Zierikzee damschijven en dobbelstenen, maar ook een oude, houten pion van een schaakspel afkomstig van het in 1853 gezonken schip de Roompot. Ook is er een dominosteen van de Roompot in de collectie, die meer dan 6 ogen heeft. Domino kan je namelijk ook met stenen met wel 9, 12 en 18 ogen spelen. Er is zelfs een Belagerungsspiel, een vermoedelijk negentiende-eeuwse Duitse voorloper van het spel stratego, in de collectie.
Negentiende-eeuws Belagerungsspiel (Stadhuismuseum Zierikzee).
Daarnaast heeft Stadhuismuseum Zierikzee ook een ontzettend leuk kwartetspel, of zoals het op de verpakking staat, een ‘Quartet-spel’. Dit is nog niet het kwartetspel zoals wij dat kennen, met allerlei plaatjes, maar juist met alleen woorden. Zo is er een kwartet dat bestaat uit de Indonesische eilanden Celebes, Java, Sumatra en Borneo, en is er een set met vier Britse dichters bij: Longfellow, Byron, Shakespeare en Pope. De ouderwetse vormgeving, het ontbreken van plaatjes en de tegenwoordig soms weinig bekende namen op de kaartjes verraden al dat het spel best oud is. Een vergelijkbaar spel in het Nederlands Openluchtmuseum wordt aangeduid als ‘waarschijnlijk een van de oudst bekende Nederlandse kwartetspellen’. Het werd rond 1870-1880 uitgegeven door J.J. Sleyser in Leiden.
Negentiende-eeuws quartet-spel (Stadhuismuseum Zierikzee).
Een spel dat een bijzondere rol op Schouwen-Duiveland heeft gespeeld is het miniatuurdominospel uit ongeveer 1850 dat zich in de collectie bevindt. Het doosje is helaas verloren gegaan, maar de benen dominosteentjes zijn nog in goede staat. Dit miniatuurspel werd gebruikt in de trekschuit die tussen Brouwershaven en Zierikzee heen en weer ging. Een echte historische reiseditie dus!
Miniatuurdominospel (Stadhuismuseum Zierikzee).
Kwartet, domino en stratego zijn bij de meeste mensen nog wel bekend, maar hoe zit dat met slabberjan? Slabberjan was een ruilspel dat in heel Zeeland gespeeld werd, maar staat weleens bekend als typisch Walchers. Het spel in onze collectie is geschonken door C.J. Verton, die in huis De Witte Swaen in Zierikzee juwelier en horlogemaker was. Het slabberjanspel lijkt op andere Europese spellen, zoals het Noorse gnav en slebber jen en het Italiaanse cambio. De vreemde naam verwijst misschien naar het gezegde ‘zijn slabber ergens insteken’, wat Zeeuws is voor zich onbeschaamd in het gesprek mengen. Het staat vast dat er veel gekletst zou worden tijdens het spel, dat wel 42 spelers kon hebben! Op sommige speelstukken staan plaatjes die vreemde namen hadden zoals Smoel en Pispot. Aan elk stuk is een waarde toegekend en degene die de laagste score haalde na het ruilen moest een cent betalen. Degene die als laatste nog centen had, had gewonnen. De spelregels zijn niet heel simpel, maar gelukkig zitten die erbij in het doosje dat in het museum aanwezig is.
Slabberjanspel (Stadhuismuseum Zierikzee).
Spelletjes zijn van alle tijden. Het is een manier om met vrienden en familie tijd door te brengen op een leuke, gezellige manier. Dus misschien kun je vanavond weer eens een spel uit de kast halen. Wordt het domino, kwartet, stratego, of misschien toch een keer slabberjan?