Spaanse griep eist veel slachtoffers

Aan het einde van de Eerste Wereldoorlog, toen de vrede nabij was, vielen er wereldwijd nog vele miljoenen slachtoffers. Niet door oorlogsgeweld, maar door een agressieve influenza-epidemie: de Spaanse griep. Ook Zeeland ontkwam hier niet aan: in de laatste maanden van 1918 werden als gevolg van de Spaanse griep honderden Zeeuwen naar hun laatste rustplaats gedragen.

Geheimzinnige ziekte

Eind mei 1918 verscheen in het Algemeen Handelsblad een door Reuters verspreid persbericht dat in Spanje de koning, de minister-president en de overige ministers aan een geheimzinnige ziekte leden. De ziekte had zich toen al over geheel Spanje verspreid. In het neutrale Nederland baarde het korte bericht weinig opzien tussen de uitgebreide oorlogsverslaggeving en de berichtgeving over de voedseldistributie. Maar al gauw nam de berichtgeving uit Spanje toe: door het grote aantal zieken kwam het openbare leven grotendeels stil te liggen. Ook werden de eerste doden gemeld.

Spaanse griep

De ziekte leek op een gewone griep, maar de zieken kregen al gauw een longontsteking die stroperig dik slijm laat ontstaan. Binnen een paar dagen overleden veel van de patiënten na een doodsstrijd vol ademnood. De medici tastten volledig in het duister. De overheid raadde de burger goed eten, goed baden, goed rusten en veel frisse lucht aan. Desondanks breidde de ziekte zich snel over Europa uit. In de volksmond sprak men al gauw over de Spaanse griep, hoewel later bleek dat het virus via militaire transporten uit de Verenigde Staten werd overgebracht. Dit had te maken met het feit dat in het neutrale Spanje de pers veel aandacht aan de epidemie besteedde. Daarentegen kwamen in de oorlogvoerende landen door censuur in het begin maar weinig berichten over de ziekte naar buiten.

Spotprent van de Belgische tekenaar George van Raemdonck, met als titel ‘De oogst’ (uitsnede krantenknipsel collectie Scheltema deel 3, Stadsarchief Amsterdam).

Verspreiding in Zeeland

Begin juli 1918 deden zich in Nederland de eerste gevallen van Spaanse griep voor. De eerste meldingen kwamen uit militaire (internerings)kampen in het noorden van het land. De griep verspreidde zich razendsnel door het land, door in kazernes gelegerde militairen. Rond 23 juli werden ook uit Zeeland de eerste ziektemeldingen gedaan, vanuit Westkapelle, Terneuzen en vooral Middelburg. Ook hier bleken alle zieken militair te zijn. Maar een paar dagen later al werden de eerste ziektegevallen onder burgers bekend. Om de vele getroffenen op te vangen, werden vooral op Walcheren diverse scholen gesloten. Het bleef in eerste instantie bij een relatief milde griepgolf, met een beperkt aantal dodelijke slachtoffers. De vele doden in de omringende landen deden echter erger vermoeden.

Binnen de kortste keren waren de bedden van het militair hospitaal in Middelburg bezet. Militairen met Spaanse griep werden nu in scholen ondergebracht.

Dodelijke slachtoffers

In oktober werd het land dan ook door een tweede, heviger golf getroffen. De epidemie verspreidde zich ook razendsnel in Zeeland. Half oktober verschenen de eerste berichten in de krant dat door grootschalig ziekteverzuim de scholen in onder andere Breskens, Groede en Nieuw- en Sint Joosland gesloten waren. Eind oktober werd duidelijk dat in veel plaatsen hele families door de Spaanse griep geveld waren. Daarbij waren er nu wel dodelijke slachtoffers te betreuren. Sterfgevallen waren aan de orde van de dag. Zo werden alleen al in Yerseke in de week van 25 – 31 oktober twaalf sterfgevallen bij de burgerlijke stand aangegeven en waren in Breskens begin november al meer dan twintig burgers aan de Spaanse griep bezweken. In december nam het aantal ziektegevallen weer af.

Ook in Hengstdijk werd de school in verband met de Spaanse griep gesloten.

Ouderen immuun

Rijk noch arm ontsprong de dans. Opvallend was het hoge aantal slachtoffers onder jonge kinderen en vooral de leeftijdsgroep van 20 tot 40 jaar. De ouderen daarentegen bleken vrij immuun voor de Spaanse griep. Sommige wetenschappers hebben dit in verband gebracht met eerdere epidemieën (o.a. in 1889), waardoor de leeftijdsgroep boven de 40 grotendeels buiten schot bleef. Een remedie voor de Spaanse griep bleek echter niet voorhanden. Enkele leveranciers van medicijnen  probeerden handig op de angst in te spelen door hun drankjes of tabletten te promoten via krantenadvertenties.  En vooraanstaande medici gaven regelmatig hun visie op de epidemie. Het mocht allemaal niet baten. De Spaanse griep kwam plotseling, maakte zonder mededogen haar slachtoffers en verdween weer net zo snel als ze gekomen was.

De angst voor de griep voedde de vraag naar wondermiddeltjes.