Een Romeins ‘wattenstaafje’

Die rare Romeinen. Soms lijken ze meer op ons dan we ons realiseren. Als Romein kon je ook cosmetische producten kopen. En niet alleen in de kerngebieden van het rijk rondom de Middellandse Zee, maar ook in de plaatsen aan de rand van het Romeinse rijk. Zo ook in het huidige Zeeland. Een van de objecten in de cosmetische instrumentendoos is een zogenaamde oorlepel of oorsonde, waarvan er in Aardenburg tot op heden één is gevonden.

Een oorlepel ziet eruit als een lange naald of steel met aan het einde een klein rond ‘lepeltje’. Oorlepels werden in de Romeinse tijd gebruikt voor de algemene lichaamsverzorging, namelijk om met het lepeltje de oren te reinigen en met de naald vermoedelijk tanden en nagelriemen schoon te maken. Daarnaast kunnen ze medisch gebruikt zijn voor bijvoorbeeld de wondverzorging. De Aardenburgse oorlepel is vervaardigd van brons. Dergelijke objecten, vooral de onversierde, komen voor gedurende de hele Romeinse tijd. Maar tijdens de middeleeuwen en later werd het oorlepeltje ook veelvuldig gebruikt. De lepeltjes konden vervaardigd zijn uit diverse materialen, zoals been.

De oorlepel uit Aardenburg (ZAD 006-385).

Olijfolie

Oorlepels hebben een relatief lange steel, zodat het uiteinde goed kon worden ondergedompeld in een flesje of balsemarium met olie. Die olie kan normale (olijf)olie zijn geweest. Olijfolie werd namelijk in de Romeinse cultuur op allerlei manieren gebruikt om het lichaam schoon te maken, met name in de huidverzorging. Daarnaast vormde olijfolie een basis voor Romeinse parfums, gecombineerd met de essences van bloemen of kruiden.

Welgestelden

De instrumentendoos van de Romeinse vrouw (of man) was natuurlijk niet beperkt tot een oorlepel. Ook zalfplaatjes, pincetten, tandenstokers, kammen, scheermessen en spatel- en lepelsonden konden onderdeel zijn van een dergelijke cosmetische uitrusting. Ook een Romeinse doctor zal een oorlepel in zijn ‘gereedschapskist’ hebben gehad, naast onder andere diverse soorten spateltjes en sonden, mesjes, pincetten en containers voor allerlei soorten medicamenten. Het spreekt voor zich dat dit soort objecten niet was weggelegd voor het plebs. Ze hoorden bij de levensstijl van de welgestelden in het rijk. Een moderne analogie voor een oorlepel is het hedendaagse wattenstaafje. Dat wordt immers eveneens toegepast in de persoonlijke verzorging, alsook bij handelingen van meer medische aard.

Bovenzijde van de oorlepel.

Literatuur

E. Riha, Römisches Toilettgerät und medizinische Instrumente aus Augst und Kaiseraugst, Augst 1986 (Forschungen in Augst 6).
G. Besuijen, Rodanum: A Study of the Roman Settlement at Aardenburg and Its Metal Finds, Oxford 2008, p. 71, cat. 5.8.