Een grafmonument in Dreischor

De Haagse beeld- en steenhouwer Anthony (de) Wapperom is tamelijk onbekend. Hij ontwierp het grafmonument ter ere van Pieter Mogge in de Sint-Adriaanskerk te Dreischor. Bij andere grafmonumenten werd eveneens een beroep op hem gedaan.

Samenwerkingsrelaties

Het gelokaliseerde oeuvre van Anthony de Wapperom (1729-1781) is niet groot. Hij wordt voornamelijk in verband gebracht met grafmonumenten. Anthony de Wapperom heeft zich echter breder geprofileerd. In 1753 leverde hij bijvoorbeeld zes schoorsteenmantels af tijdens de renovatie van het Stadhouderlijk Kwartier bij het Binnenhof in Den Haag. In zijn artistieke loopbaan speelden samenwerkingsrelaties met andere kunstenaars een belangrijke rol. Hij werkte bijvoorbeeld samen met zijn broer Johannes de Wapperom en de beeldhouwer Johannes Franciscus Maes (1707-1759). De samenwerking van dit trio resulteerde in 1757 in de voltooiing van een marmeren grafmonument in de dorpskerk van Ouderkerk aan den IJssel. In 1762 vervaardigde Anthony de Wapperom in samenwerking met Ludolf de Grave en Anthoni Lannoy het grafmonument voor de hoogleraar medicijnen Herman Boerhaave in de Pieterskerk naar een ontwerp van de filosoof Frans Hemsterhuis (1721-1790). Het modello van beschilderd hout en gebakken klei wordt bewaard in Museum De Lakenhal (inventarisnummer 3589). In Dreischor werkte Anthony de Wapperom samen met de Zierikzeese beeldhouwer Matthijs van Nooijen.

Grafmonument voor Pieter Mogge in Dreischor (foto auteur).

Burgemeester van Zierikzee

Het marmeren grafmonument in de Sint-Adriaanskerk te Dreischor werd opgericht ter ere van Pieter Mogge (1698-1756), die burgemeester van Zierikzee en heer van Renesse was geweest. Daarnaast was hij lid van de landelijke rekenkamer en afgevaardigde namens Zeeland bij de Staten Generaal. In eerste instantie had men de beeldhouwer Jan Pieter van Baurscheit de Jonge (1699-1768) als kandidaat in beeld om het grafmonument te vervaardigen. Deze beeldhouwer nam in Zeeland meerdere projecten ter hand. Zo voltooide hij in 1758 een grafmonument in de kerk van Oosterland. Op verzoek tekende Van Baurscheit een ontwerp en verstrekte hij enkele adviezen, maar bij deze opdracht werd hij uiteindelijk gepasseerd.

Portretmedaillon

Het grafmonument heeft enkele opvallende karakteristieken. Om te beginnen is een portretmedaillon van de overledene in het monument verwerkt. Pieter Mogge is weergegeven als een statige man en hij draagt een pruik. Het vervaardigen van portretmedaillons was minder tijdsintensief dan portretbustes. Het portretmedaillon wordt ondersteund door twee mythologische figuren die een helm en een lauwerkrans op hun hoofd hebben. Boven het portretmedaillon is een skelet gepositioneerd dat gehuld is in een mantel. Achter deze figuur is een obelisk geplaatst, met daarop een rokende urn. Aan deze urn hangen bladslingers. De obelisk verwijst naar roem en eer. Ter weerszijden van de tekstplaat met een Latijnse inscriptie zijn putti geplaatst. Voor de pilasters staan vrouwelijke figuren met attributen, waaronder een doodskop en een slang. In het monument is ook christelijke symboliek verwerkt, namelijk een duif met een takje in zijn snavel. Verder zijn er verschillende symbolen in het monument geïntegreerd die verwijzen naar de vergankelijkheid en de dood. Dit betreft een slang die in zijn eigen staart bijt, doodskoppen, een gesluierd skelet, een gevleugelde zandloper, een grafurn, uitdovende toortsen en zeisen. In het monumentale grafmonument zijn veel speels uitgevoerde rocaille decoraties toegepast. Ten slotte is het monument voorzien van de gebruikelijke slingers met wapenschilden en kwasten, die worden vastgehouden door gevleugelde putti en een gekroond familiewapen. Dit familiewapen wordt geflankeerd door dierlijke wezens met vleugels en vogelkoppen.

Detail grafmonument (foto auteur).

Modellen

Na het overlijden van Anthony de Wapperom werd zijn collectie op 3 december 1781 geveild. Uit de veilingcatalogus blijkt dat hij onder meer terracotta, houten en marmeren beelden bezat.

Daarin zijn ook ‘boetseersels’ vermeld van onderdelen van het grafmonument in Dreischor. Dit betreft een schaalmodel van de tombe, een klein en groot model van het skelet en het portret van Pieter Mogge. Anthony de Wapperom bezat ook ‘een borstbeeld door Xavery’ (nummer 164). Dit is vermoedelijk een werk van zijn Haagse collega Jan Baptist Xavery (1697-1742) geweest.

Literatuur

M. Beerman, F. van Burkom en F. Grijzenhout (red.), Beeldengids Nederland, Rotterdam 1994.
I.M. Breedveldt Boer, Tekenen en vasseren: het bedrijf van Jan Peter van Baurscheit (1699-1768) en de architectuur in het tweede kwart van de achttiende eeuw, Utrecht 2003 (proefschrift), 88-89.
D. de Kool, Johannes Franciscus Maes (1707-1759); de beeldhouwer die in Delft uit de schaduw van zijn leermeester trad, in: Jaarboek Delfia Batavorum 2013, Delft 2014, 111-127.
F. Scholten, Frans Hemsterhuis’s memorial for Herman Boerhaave: a monument of wisdomandsimplicity, in: Simiolus, 35 (2011), 199-215.
Veilingcatalogus verzameling Anthonie Wapperom, 3 december 1781, Lugtnummer 3325, nummers 159, 189, 190, 191 en 199.
Website RKD