Zeeuwse wensen

Hoe wens je in Zeeland iemand een gelukkige verjaardag of een gelukkig nieuwjaar? Hoe breng je een toost uit of wens je iemand smakelijk eten of welterusten? Enkele jaren hield de Stichting Nederlandse Dialecten (SND) een enquête over groeten, afscheidnemen en wensen. Samen met het materiaal uit het Woordenboek der Zeeuwse Dialecten en de diverse regioboeken is een overzicht gemaakt.

Verjaardag

Verjaardagwensen worden in Zeeland uitgewisseld volgens een vast stramien: proficiat, gefeliciteerd + toevoeging, gevolgd door een bedanking van de jarige. Gefeliciteerd wordt in Zeeland wat vervormd tot g/hefieleseteerd, hefielesteerd of gefissetêêrd, gevolgd door mee je verjaerdag, of in West-Zeeuws-Vlaanderen mi je verjaorienge en in Tholen mee(t) de vermeerderienge van je jaeren. Als antwoord dankt de jarige voor de wensen en voegt eraan toe dat de wenser nog lang getuige mag zijn (dat je d’r nog maar lange getuuge van mag weze). Ook de informant uit Kwadendamme geeft deze uitdrukking op in de enquête. Tholen antwoordt met dank je, à je ’t nog mae dikkels doeë mag.

Rooms-katholieken wensen een zalig nieuwjaar, protestanten kiezen voor een gelukkig nieuwjaar.

Nieuwjaar

Ook nieuwjaarswensen kregen een plaats in de diverse regioboeken die in Zeeland verschenen, maar deze wens werd niet opgevraagd in de enquête van de SND. Het valt vooral op dat men wenst alles wat wenselijk is en natuurlijk veel heil en zegen, zoals bijvoorbeeld op Goeree-Overflakkee: ’k wèns je al wat wènseluk is – veel/veul heil in zeegen in ’t nieuwe jaer. Als wederwens wenst men vaak hetzelfde. Deze wens klinkt in alle regio’s ongeveer hetzelfde, wat korter of wat uitgebreider. Afwijkend is de uitspraak voor nieuw in Oost-Zeeuws-Vlaanderen (veel ’eil en zegen in ’t nief joar). De rooms-katholieken wensen in het Land van Hulst elkaar een zoalig nuuvjoar.

Proost

Bij het heffen van het glas zegt men in Zeeland meestal proost. Andere informanten geven ook santjes oor, santé en zelfs salut. De laatste vormen zijn uiteraard overgenomen uit het Frans.

Smakelijk

Smakelijk (in Zeeland smaekelik! of smaokelik!) is een afkorting van smakelijk eten. Beide worden voor het middagmaal nog algemeen gebruikt in Zeeland. Na dit smakelijk, kan nog een zinnetje volgen, zoals bijvoorbeeld da ’t je wel mag bekomme.

Welterusten

Het WZD en de regioboeken vermelden de rust(e) voor ‘wel te rusten’ in vrijwel heel Zeeland. In de antwoorden op de internetenquête is deze vorm ook meer dan eens terug te vinden.  Daarnaast bestaat ook te ruste(n) en wel te ruste(n). Het WZD merkt hierbij op dat deze groet niet alleen kort voor het naar bed gaan gewisseld wordt, maar vooral ook bij het naar huis gaan van het werk na ’t aevenschof, dus om vijf (zes) uur.
Andere mogelijkheden om iemand een goede slaap te wensen zijn het standaardtalige welterusten en slaapwel.

Bronnen

V. De Tier, ‘Ik wens je al wat wenselijk is. Groeten en wensen in Zeeland’, in: V. De Tier, J. Swanenberg & T. van den Wijngaard (2009), Moi, adieë en salut. Het dialectenboek 10.
Zeeuwse regioboeken van mevr. Van den Broecke-De Man.
www.zeeuwsewoordenbank.nl (Woordenboek der Zeeuwse Dialecten en Supplement)