Vuurbakens in Saeftinghe

In 2011 spoelde een raadselachtige bakstenen cirkel bloot op de slikken in het Verdronken Land van Saeftinghe. Erfgoed Zeeland heeft het ‘fenomeen’ vervolgens opgegraven en gedocumenteerd, voordat het definitief zou wegspoelen. De ronde structuur had een diameter van 3,5 meter en bevatte nog maar drie steenlagen. In het middengedeelte bevond zich een vloertje van bakstenen. Het formaat van de meestal halve bakstenen en enkele aardewerkscherven wezen op een datering in de veertiende eeuw. Naast de structuur was ook een ronde plak pek aangetroffen.

Vloertje

In 2009 was 70 meter zuidelijker door erosie van het slik ook al een ondefinieerbare bakstenen structuur met een vloertje tevoorschijn gekomen. Deze lag een meter hoger dan de ronde structuur. Onder dat vloertje bevond zich onder meer een hoeveelheid houtskoolbrokken; enkele bakstenen waren aan één kant zwart uitgeslagen. Het was duidelijk dat hier vuur was gestookt.

De ronde vuurboet in het Verdronken Land van Saeftinghe (foto Erfgoed Zeeland).

‘Vuurboeten’

Aangezien er geen funderingen van andere gebouwen waarneembaar waren kunnen we er vanuit gaan dat het restanten van oude vuurbakens voor de scheepvaart zijn. In Zeeland waren die nog niet eerder aangetroffen en ook in de andere Nederlandse kustprovincies zijn ze zeer zeldzaam. Vuurbakens of ‘vuurboeten’ kwamen in het verleden in verschillende vorm voor: soms als vierkante of ronde toren, maar ook als simpele vuurkorf aan een houten constructie, met daarbij een gebouwtje of afdakje voor de opslag van brandstof. Dat kon veen, hout, pek of riet zijn.

Lichtlijn

De vraag is natuurlijk hoe oud de bakens van Saeftinghe zijn en of ze gelijktijdig in bedrijf waren. Misschien zijn ze nog laatmiddeleeuws (vóór 1500). Bakens werden soms verzet, maar ze kunnen ook een lichtlijn hebben gevormd om schepen in het donker de juiste koers te wijzen. Nog boeiender: het baksteenmateriaal van de cirkel is misschien afbraakpuin van het in nevelen gehulde middeleeuwse kasteel van Saeftinghe, dat in de directe omgeving moet hebben gestaan.