Gekerm aan de Westerschelde

Je kunt het virtuele archeologie noemen: kunstmatige ‛sporen’ van verdwenen objecten of landschapselementen. Een voorbeeld is de in 1807 gerealiseerde ‛Batterieë’ bij de Zeeuws-Vlaamse buurtschap De Griete aan de Westerschelde. Tot 2005 herinnerden alleen een mooi volksverhaal en een maquette in het Schelpenmuseum te Zaamslag eraan.

Kustbatterij

Het volksverhaal is rond 1930 opgetekend door J. Verlinde. Sommige mensen durfden ‛s avonds nog steeds niet langs deze plek te gaan, schreef hij, wegens het gekerm van spookachtige gewonden…

De Franse keizer Napoleon wilde hier een grote marinehaven aanleggen met arsenaal, kazernes, magazijnen, werf en werkplaatsen: 30.000 tot 50.000 mensen zouden hier werken en wonen! In 1807 werd alvast een kustbatterij aangelegd, met een halfronde voorzijde en een rechte achterkant van circa 150 meter. De haven zelf kwam er nooit, evenmin als de nieuwe stad die Napoleon op de linker Scheldeoever tegenover Antwerpen wilde bouwen.

Plattegrond van de batterij bij De Griete (Nationaal Archief).

Strijd met Brits fregat

In 1809, tijdens de mislukte Engelse invasie, werd het Britse fregat ‛Impérieuse’ onder kapitein Thomas Garth dapper beschoten vanuit de batterij. Het schip antwoordde met dodelijke granaatkartetsen (granaten gevuld met kogels). Het kruitmagazijn van de batterij werd getroffen en explodeerde: lichamen en lichaamsdelen vlogen door de lucht! Het dodental zou 75 hebben bedragen, volgens andere bronnen 23 of zelfs 80, en 150 gewonden. De Burgerlijke Stand meldde slechts zes slachtoffers.

Ook Vlissingen had het tijdens de Engelse invasie zwaar te verduren; negentiende-eeuwse litho.

Drinkwaterreservoirs, kanon

Na terugtrekking van de Engelsen werd de batterij aangepast en hersteld; Napoleon zelf bezocht haar in 1811, op doorreis naar Antwerpen. In februari 1814 vertrokken de Fransen; het fort viel later ten prooi aan dijkwerkzaamheden. Toen in 2005 een groot deel van de Margarethapolder werd ingericht tot natuurgebied, herstelde men twee bij de batterij behorende vierkante drinkwaterreservoirs voor de militairen en hun paarden. En in 2008 is op de zeedijk van de Margarethapolder een kanon op affuit geplaatst, met een informatiebord. Het gekerm van de gewonden? Dat wordt niet meer vernomen.

Literatuur

Edwin Hamelink, ‛De batterij in de margarethapolder’, op www.heemkundeterneuzen.nl.
T. de Kruijf e.a. (red.), Atlas van historische vestingwerken in Zeeland, Zutphen 2004, 42, 228, 238.
Jan J.B. Kuipers, Zilt en Zoet. Sporen van watergebruik in Zeeland, Middelburg 1997, 80, 86.
Jan J.B. Kuipers, De Staats-Spaanse Linies. Monumenten van conflict en cultuur, Vlissingen 2013, 168.
J.R.W. en M. Sinninghe, Zeeuwsch Sagenboek, Zutphen 1933, 73, 78.