Muziektenten in Zeeland

Zeeland kent nog tientallen muziektenten. De meeste staan op centrale en soms zeer markante locaties. Goede voorbeelden hiervan zijn de muziektenten in Groede en Nisse. Oorspronkelijk werden ze opgetrokken als overdekt podium voor openbare muziekuitvoeringen. Maar de laatste decennia worden ze ook gebruikt voor andere kunstuitingen en als ontvangst- en ontmoetingsruimte. Het merendeel van de Zeeuwse muziektenten raakt echter steeds meer in onbruik. Vandalisme, verval en afbraak liggen op de loer. De onderhoudskosten zijn meestal onevenredig hoog. Bovendien vormt menig muziektent een sta-in-de-weg bij nieuwe ruimtelijke ontwikkelingen. Daarentegen zijn er vanaf de jaren tachtig van de twintigste eeuw ook weer nieuwe muziektenten (terug)geplaatst, meestal door particulier initiatief.

De fraai geornamenteerde houten muziektent aan het Breedveld in Zonnemaire rond 1900.

Centrale ligging

De eerste muziektenten waren verplaatsbare tenten. Vaak konden de wanden ervan opgerold worden, zodat de muziek goed hoorbaar en het muziekgezelschap goed zichtbaar was. Maar vanaf het eind van de negentiende eeuw vervingen veel gemeenten deze mobiele exemplaren voor muziektenten met een vaste standplaats. Ook lieten steeds meer gemeenten muziektenten in kleinere plaatsen oprichten. De locaties waren zeer verschillend; ze varieerden van pleinen, parken, gedempte havens en grachten, op eilandjes of bij sociëteitsgebouwen. Uitgangspunten voor de locatiekeuze waren vaak de ruimtelijke ligging en de bereikbaarheid. Hierdoor lag een centrale ligging voor de hand.

De houten muziektent in de Dorpsstraat in Scharendijke rond 1960 (ZB, Beeldbank Zeeland).

Vormgeving, materiaalgebruik en detaillering

De meeste muziektenten in Zeeland zijn gebouwd tussen 1900 en 1960. Ogenschijnlijk zijn ze gelijk aan elkaar;  De vormgeving bestaat meestal uit een achthoekige grondvorm met een licht verhoogde vloer (podium). Alleen enkele muziektenten uit de late wederopbouwperiode hebben een afwijkende grondvorm, zoals het exemplaar in Zuidzande. Er zijn echter duidelijke verschillen in materiaalgebruik en soms detaillering. Het materiaal van zowel de kolommen, de hekwerkdelen en het dak kan verschillen. Zo hebben de meeste muziektenten in Zeeuws-Vlaanderen gegoten ijzeren kolommen en hekwerkdelen. De kolommen en hekwerkdelen van de muziektenten in overig Zeeland zijn daarentegen veelal van hout.

Muziektent in Tholen.

Cultuurhistorische waarde

Hoeveel muziektenten er in Zeeland hebben gestaan is niet bekend. Maar het merendeel van de ooit in Zeeland gebouwde exemplaren is anno 2014 uit het dorps- en stadsbeeld verdwenen. Van de exemplaren die de tand des tijds hebben doorstaan, zijn er een paar die een gemeentelijke of rijksbeschermde status hebben. De overige ‘muziektempels’ genieten geen juridische bescherming en zouden relatief eenvoudig uit het straatbeeld kunnen verdwijnen. Dat is jammer, aangezien muziektenten een hoge cultuurhistorische waarde hebben. Het zijn in eerste instantie voorbeelden van klein erfgoed, met architectonische waarde wat betreft vorm en details. Daarnaast hangt de geschiedenis ervan nauw samen met die van de plaatselijke muziekvereniging en meer in het algemeen met die van de stads-/dorpsgemeenschap. Dat er een breed draagvlak voor behoud bestaat bewijzen de diverse lokale, particuliere initiatieven; meer en meer zorgen buurtbewoners voor het onderhoud van de muziektenten, komt de plaatselijke bevolking met ideeën voor her- of nevengebruik en weet zij in sommige gevallen herplaatsing van een muziektent te realiseren.

De muziektent op de Markt in IJzendijke is in 1989 herbouwd (Erfgoed Zeeland).