Moederdag

Op de tweede zondag in mei wordt in Nederland Moederdag gevierd. Kinderen en vaders verwennen moeders met bloemen, cadeautjes en/of ontbijt op bed. Moederdag is in Nederland in 1925 ingevoerd om moeders hulde te bewijzen voor hun rol in het gezin en maatschappelijk leven.

Zeeuwsch Dagblad, 7 mei 1953 (ZB, Krantenbank Zeeland).

Ontstaan

Naar verluidt zou er reeds bij de Romeinen sprake zijn geweest van een feest voor huismoeders (matronalia), dat op 1 maart werd gevierd. Dat deze feestdag van invloed is geweest op de latere Moederdag kan echter niet worden aangetoond. Duidelijkere bronnen zijn er voor een verband met het Engelse Mothering Sunday, Mothering Day of kortweg Mothering, dat al in het begin van de zeventiende eeuw bekend was. De dag gold als een rustdag in de vasten (halfvasten), waarop de gelovigen naar de kerk gingen en brood en andere etenswaar lieten zegenen. Later ging de kerkelijke grondslag verloren en werd Mothering Sunday een dag waarop kinderen en kleinkinderen naar hun (groot)moeder gingen om feest te vieren. Dit bezoek ging gepaard met het geven van cadeautjes, zoals koek, bloemen, thee en geld. Moeder zorgde voor een feestelijk onthaal. Ook in andere Europese landen gold halfvasten als een feest waarop men elkaar geschenken gaf.

Mother’s Day

Aan het begin van de twintigste eeuw leefde deze traditie in de Verenigde Staten en Europa op. Anna M. Jarvis (1864-1948), een lerares en strijdster voor vrouwenrechten uit Philadelphia, nam het initiatief om een eredag aan de moeders te wijden, nadat haar eigen moeder op 9 mei 1905 was overleden. Op 10 mei 1908 werd in haar woonplaats voor het eerst Mother’s Day gevierd. In 1914 werd in de Verenigde Staten de tweede zondag van mei officieel tot Moederdag uitgeroepen.

Het Amerikaanse initiatief waaide over naar Mexico en daarna naar Europa. In Noorwegen werd Moederdag voor het eerst in 1918 gevierd, in Zweden een jaar later. Duitsland volgde omstreeks 1920, Nederland in 1925 en Frankrijk in 1926. Niet alle landen kozen voor dezelfde dag, maar vrijwel allemaal wel voor een zondag in mei of begin juni.

Grote steden

Moederdag werd in Nederland voor het eerst gevierd op 20 mei 1925. Het initiatief daartoe kwam van de Koninklijke Nederlandsche Maatschappij voor Tuinbouw- en Plantkunde. De viering beperkte zich aanvankelijk hoofdzakelijk tot de grote steden. Vanaf 1931 werd Moederdag in Nederland gevierd op de tweede zondag in mei.

Middelburgsche Courant, 4 mei 1932 (ZB, Krantenbank Zeeland).

Commercie

Vanaf het begin omarmden bloemenhandelaren en banketbakkers het feest. Niet ten onrechte verwachtten zij hiervan extra inkomsten. De eerdergenoemde tuinbouwmaatschappij en de Algemeene Banketbakkersvereeniging voerden er veel propaganda voor. Ook andere detailhandelaren pikten een graantje mee. Geliefde cadeautjes waren taarten, bonbons en bloemen, kop en schotels en ander serviesgoed, naai-etuitjes, sieraden, klokken, handtassen, bloemenvaasjes, poederdozen, eau de cologne en (in de jaren vijftig) nylon panty’s. In het begin van de jaren zestig raakten duurdere cadeaus in zwang. Handelsonderneming Massee en Zoon uit Goes adverteerde in 1960 ter gelegenheid van Moederdag in de PZC met wasmachines, centrifuges en koelkasten.

Het commerciële aspect van Moederdag was vanaf het begin omstreden. Jarvis – de Amerikaanse bedenkster van Moederdag – verzette zich tegen de commerciële uitbuiting ervan. Ze klaagde enkele handelslieden en branches aan, maar verloor de rechtszaken, hetgeen haar veel geld kostte. Ze overleed berooid in het armenhuis. Ook in Zeeland werd in kranten geageerd tegen winkeliers en fabrikanten die uit Moederdag een slaatje wilden slaan.

Moederdagcultus

Tegenover de vermeende verderfelijke invloed van de commercie stelden voorstanders van Moederdag de opvoedende waarde van deze dag. Daarom riepen zij scholen op hieraan aandacht te besteden. Tot op de dag van vandaag maken kinderen in de laagste groepen van het basisonderwijs speciale werkjes om op Moederdag cadeau te geven. In een kort artikel dat in 1928 in de Goessche Courant verscheen, werden onderwijzeressen en onderwijzers opgeroepen dit in hun klassen in te voeren. Over de betekenis van Moederdag was de schrijver duidelijk: “De Moederdag moet een dag worden, uitsluitend aan moeder gewijd. Een dag, ingesteld om den kinderen hun liefde en erkentelijkheid te doen toonen ten opzichte van haar, die hun ’t dierbaarst op aarde moet zijn, hun moeder.”

Noord-Bevelands Nieuws- en Advertentieblad, 7 mei 1949 (ZB, Krantenbank Zeeland).

Zelfopoffering wordt gemakkelijker, zo schreef het Zeeuwsch Dagblad in 1954, als man en kinderen ervan blijk geven dat moederliefde niet vergeefs is en beantwoord wordt. “Als vader veertig jaar lang zijn baas trouw gediend heeft krijgt hij een lintje – maar is er ooit aan een moeder een lintje gegeven omdat zij veertig jaar lang op voorbeeldige wijze haar huishouden heeft verzorgd?” Daarvoor was Moederdag.

Kerken

Ook de kerken stimuleerden het vieren van Moederdag. Het paste in de visie van protestanten en katholieken, die het gezin als hoeksteen van de samenleving zagen en die de moeder daarin een bijzondere rol toekenden. Katholieken verbonden de verering van moeders bovendien met de verering van Maria (meimaand is Mariamaand).

Literatuur

A.P. van Gilst, Moederdag; de moeders in het zonnetje gezet, in: Traditie, tijdschrift over tradities en trends 4 (1998) 2, 32-35.
Janneke van der Veer, Moederdag, in: Traditie, tijdschrift over tradities en trends 7 (2001) 1, 6-11.
ZB, Krantenbank Zeeland, in het bijzonder: Goessche Courant, 18 mei 1928; Vlissingsche Courant, 11 en 18 mei 1929; Zeeuwsch Dagblad, 8 mei 1954 en Zierikzeesche Nieuwsbode, 3 april 1925.