Is Hans Brinker een Zeeuw?

Het beroemde kinderboek Hans Brinker of de zilveren schaatsen van Mary Mapes Dodge speelt in Noord-Holland. Het monument voor Brinker staat dan ook in de nabijheid van Haarlem. In Spaarndam bij de Woerdersluis. Toch klopt er iets niet aan deze Hollandse jongen. Is Hans Brinker een Zeeuw?

Spaarnwoude of Zoutelande

Nadat het boek Hans Brinker or the silver skates van Mary Mapes Dodge (1831-1905) in 1865 was uitgegeven door O’Kane in New York, zette de uitgever voor de tweede druk een illustrator aan het werk. Louis Rhead werd naar Nederland gestuurd om daar folklore vast te leggen. De tekeningen die hij maakte, moesten de Amerikaanse jeugd het clichébeeld over ons land laten zien. Waarheidsgetrouw, maar wel met een nostalgische blik. Zo trof Rhead het dorpje Zoutelande aan. Typisch Nederlands, aan de voet van de duinen beschermd tegen het water, met de kenmerkende kerk daar pal achter. Rhead situeerde ‘Hans Brinker’ met zijn duim in het duin, daar waar nu het Duinstraatje is.

Hans Brinker volgens de illustrator Louis Rhead. Duidelijk herkenbaar zijn de duinenrij en kerktoren van Zoutelande. In: Mary Mapes Dodge, De zilveren schaatsen; een schets uit het Noord-Hollandsche volksleven (Amsterdam 1876).

Hans Brinker of ?

Mary Mapes Dodge licht de avonturen over Hans Brinker toe met andere verhalen die niet over Hans Brinker zelf gaan. Die hebben het verleden van Nederland tot onderwerp. De heldendaad van het jongetje met zijn vinger in de dijk treffen we aan in een dergelijk toelichtend verhaal. Dat jongetje was bij Dodge dus niet Hans Brinker, maar een anonieme held uit de Nederlandse geschiedenis.

Mary Mapes Dodge, schrijfster van het kinderboek over Hans Brinker.

Het jongetje woont in de buurt van Haarlem. Op een dag – wanneer dat was vertelt Dodge ons niet – wordt hij op pad gestuurd om een alleenwonende vriend van de familie pannenkoeken te brengen. Op de terugweg merkt hij dat het opeens snel donker wordt en dat een zware regenbui het water buiten de dijk snel doet wassen. Dan ziet hij een gat in de dijk waar het water doorheen sijpelt. Omdat zijn vader sluiswachter is, kent de achtjarige held van het verhaal het gevaar van een dijkdoorbraak. Hij weet dat een klein gat in de dijk snel groter kan worden en daarom houdt hij het water tegen door er zijn vinger in te stoppen. Verkleumd door kou en nat van de regen moet hij urenlang wachten tot er iemand komt om hem te helpen.

Pas later is dit avontuur, ten onrechte, toegeschreven aan de titelheld van het kinderboek. Het gaat dus eigenlijk om twee mythes: de heldendaad is een verzonnen kinderverhaal en wordt, volgens het oorspronkelijke boek, niet verricht door Hans Brinker. In de tekst onder het Spaarndamse beeld tref je zijn naam daarom niet aan.

Het beeld van Hans Brinker in Spaarndam.

In Amerika kreeg het verhaal grote impact. De heldendaad werd het symbool voor de Nederlandse strijd tegen het water.

Zeeuw of Hollander?

Is die jongen met zijn duim in de dijk nu een Hollander of een Zeeuw? Volgens de tekst van Dodge een Hollander, maar volgens illustrator Rhead een jongen uit Zoutelande. Zeeuwen sluiten zich natuurlijk graag bij de illustrator aan: hij is een Zeeuw.

Literatuur

Aad de Klerk, Hansje Brinker op Walcheren?; een ‘vreemde’ kijk op Zoutelande, in: Provinciale Zeeuwse Courant, 29 december 1998.