Het succesverhaal van een bakkerszoon uit Zierikzee

Een bakkerszoon uit Zierikzee legde de basis voor een internationaal opererende onderneming: de bakkerijgrondstoffenfabriek Zeelandia. Lambrecht Doeleman kocht een recept voor het maken van beschuitgelei en zijn broer Johan experimenteerde ermee in de keuken van zijn ouders. Hij zou in 1900 de fabriek beginnen. Inmiddels is Zeelandia een multinationale onderneming. Het verleden van het bedrijf kenmerkt zich door innovatie en de voortdurende zoektocht naar nieuwe productideeën.

Proefbakkerij omstreeks 1985 (Zeeuws Archief, Beeldbank Schouwen-Duiveland, coll. Zierikzeesche Nieuwsbode, foto J.D.C. Berrevoets).

Recept voor beschuitgelei

Lambrecht Doeleman kocht voor honderd gulden van een bakker uit Vlaardingen het recept voor het maken van beschuitgelei. Zijn broer Johan probeerde het recept uit in de keuken van zijn ouders, later in een klein pakhuis aan de Witte IJestraat. Daar lukte het om van vet, glucosestroop en Marseillaanse zeep beschuitgelei te maken en deze fabriekmatig te gaan produceren.

H.J. Doeleman (1884-1948), grondlegger van Zeelandia, omstreeks 1935 (Zeeuws Archief, Beeldbank Schouwen-Duiveland).

Carlo

Het bedrijf werd overgenomen door Marinus Doeleman, de zoon van Johan. Die was toen al een Deens bedrijf op het spoor gekomen dat een emulgator voor bakkerijgrondstoffen had ontwikkeld. Marinus verwierf het octrooi ervan en ontwikkelde met behulp van deze emulgator een product waarmee bakkers hun bakplaten en –blikken konden invetten. Deze emulsie, Carlo genaamd, leverde de bakkers een forse besparing op in het vetgebruik, omdat het product veel water met weinig olie wist te verbinden. Carlo zou de grote doorbraak vormen voor Zeelandia. Het vormde ook de basis voor Zea, een broodverbeteraar. Zea stond aan het begin van een lange reeks broodverbeteraars, die bij brood- en banketbakkers zeer gewild waren.

Het bestuur van Zeelandia met een blik Carlo bij het vijftigjarig bestaan van dit product in 1985 (Zeeuws Archief, Beeldbank Schouwen-Duiveland, coll. Zierikzeesche Nieuwsbode, foto J.D.C. Berrevoets).

Predicaten

Zo verwierf Zeelandia faam in de bakkers- en banketbakkersbranche. Het bedrijf had een open oor voor de wensen van de bakkers. Leidend voor de bedrijfsvoering waren onderzoek, innovatie en dienstverlening. Zeelandia kreeg in 1925 het predicaat ‘Hofleverancier’ en in 1950 mocht het ‘koninklijke’ aan zijn naam toevoegen.

Viering van het vijftigjarig bestaan van Zeelandia en de verlening van het predicaat ‘koninklijk’ in september 1950 (Zeeuws Archief, Beeldbank Schouwen-Duiveland).

Wereldmarkt

Zierikzee werd geen industriestad. Die ontwikkeling ging grotendeels aan de stad voorbij. Maar Zeelandia vormt daarop de grote uitzondering. Het bedrijf betrok in 1958 een nieuwbouwgedeelte aan de Fonteine. De onderneming is inmiddels actief op de wereldmarkt en telt wereldwijd zeventienhonderd werknemers. Van hen werkt ongeveer een derde in Zierikzee. De beschuitgelei van Lambrecht werd gevolgd door meer dan tweeduizend verschillende artikelen: van brood- en banketmixen tot spijs en marsepein, van glansmiddelen tot broodverbeteraars, van kirschmelange tot gletscher fondant.

Fabrieksgebouwen aan de Fonteine omstreeks 1965 (Zeeuws Archief, Beeldbank Schouwen-Duiveland).

Museum

In het eerste fabrieksgebouw van Zeelandia aan de Witte IJestraat in Zierikzee is het bedrijfsmuseum Om den Broode ondergebracht, dat zeer beperkt geopend is.

De eerste bedrijfspanden aan de Witte IJestraat in 1979 (Zeeuws Archief, Beeldbank Schouwen-Duiveland, foto J.D.C. Berrevoets).

Literatuur

P. Brusse en W. van den Broeke, Provincie in de periferie; de economische geschiedenis van Zeeland, 1800-2000, Utrecht 2005.