Henriëtte van der Meij, een vroege feministe in Zeeland

Henriëtte van der Meij was een van de eerste feministes in Zeeland. Ze was de eerste vrouw die in loondienst bij een dagblad ging werken en ze richtte in Middelburg een afdeling van de Vereeniging voor Vrouwenkiesrecht op. Haar strijd voor de rechten van vrouwen zette ze na 1896 in Amsterdam voort.

Jeugd en opleiding

Henriëtte Rosina Dorothea van der Meij werd geboren in Harderwijk op 21 december 1850. Ze was de dochter van een militair officier en groeide op in een hervormd gezin. Henriëtte was een van de eerste vrouwen die de akte middelbaar onderwijs voor de Hoogduitse taal- en letterkunde behaalde. Dat deed ze in 1875. Daarna behaalde ze nog de aktes hulponderwijzeres (1876) en hoofdonderwijzeres (1878). Tussen 1876 en 1885 was ze lerares Duits en Nederlands aan de middelbare meisjesschool in Goes.

Portretfoto van Henriëtte van der Meij, 1904 (collectie Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis).

Eerste publicaties

Als schrijfster trok Van der Meij al in 1882 de aandacht toen ze een Duits leesboek samenstelde en onder het pseudoniem Enrichetta haar eerste literaire kritiek publiceerde. Daarna schreef ze, soms onder een pseudoniem, in vooraanstaande Nederlandse tijdschriften.

Eerste vrouwelijke journaliste

In 1885 ging Van der Meij bij de Middelburgsche Courant werken. De krant was de spreekbuis van de vooruitstrevende liberalen in Zeeland. Al eerder waren er vrouwelijke medewerkers aan weekbladen verbonden, maar Van der Meij was de eerste journaliste die bij een dagblad in loondienst kwam. Tien mannelijke sollicitanten legden het tegen haar af. De sociaal-democraat F.M. Wibaut, die op dat moment nog in Middelburg woonde, herinnerde zich later: ‘er waren toen heel wat lezers van het orgaan die het nog al erg vonden.’ Van der Meij verzorgde van 1884 tot 1896 de rubrieken Buitenlandse berichten en Kunst en Letteren. En ze verving hoofdredacteur Van der Pauwert als deze afwezig was.

Zierikzeesche Nieuwsbode, 28 oktober 1884 (ZB, Krantenbank Zeeland).

Met toestemming naar Statenvergadering

Van der Meij moest, omdat ze vrouw was, toestemming vragen om de vergaderzaal van Provinciale Staten binnen te mogen om daar de vergaderingen te kunnen verslaan. Later zei ze hierover: ‘Ik hoef u niet te zeggen hoe de heeren mij telkens opnieuw vol verbazing aanstaarden als … feministisch phenomeen’.

De linkse pers citeerde haar vaak met instemming. Van der Meij oordeelde met een scherpe en vooruitziende blik. In De Groene Amsterdammer werden haar kunstkritieken aangehaald als getuigen van een frisse nieuwe geest in de provincie. Ze werd het eerste vrouwelijke lid van de Nederlandsche Journalisten-Kring.

Opzienbarend koppel

Van der Meij verkeerde in Middelburg in de kring van vooruitstrevende liberalen. Daarvan maakten ook F.M. Wibaut, C.M. Ghijsen, de familie Berdenis van Berlekom en de advocaat M.J. de Witt Hamer deel uit. Met de zus van de advocaat, Petronella Johanna de Witt Hamer (1855-1919) woonde Van der Meij samen. Het koppel baarde opzien door niet vergezeld van enig mannelijk gezelschap de zomerconcerten in de tuin van de sociëteit Schuttershof bij te wonen en er thee te drinken.

Propagandakaart voor vrouwenkiesrecht, circa 1900 (ZB, Beeldbank Zeeland).

Kiesrecht

Van der Meij nam met anderen in 1889 het initiatief tot de oprichting van een vereniging die aan arme kinderen warme maaltijden verschafte. In 1895 werd ze voorzitter van de Middelburgse afdeling van de Vereeniging voor Vrouwenkiesrecht, die ze ook had helpen oprichten. Het jaar daarop verhuisde ze naar Amsterdam.

Henriëtte van der Meij-huis aan de Nieuwstraat in Middelburg (ZB, Beeldbank Zeeland, foto J. Francke).

Een leven in het teken van de vrouwenbeweging

In woord en daad bleef Van der Meij zich tot op hoge leeftijd inzetten voor vrouwenrechten, in het bijzonder voor het kiesrecht en de arbeidsbescherming van vrouwen. Ze overleed op 26 augustus 1945 in Laren (Noord-Holland). In Middelburg leeft ze voort als naamgever van het ledenorgaan van de PvdA Middelburg (Rode Jet) en op een bordje links van de deur van Nieuwstraat 49 in Middelburg. Daar waren eind twintigste eeuw enkele vrouwenorganisaties gehuisvest.

Literatuur

Biografie van Henriëtte van der Meij op de website van het Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis.