Wibaut, de ongekroonde onderkoning van Amsterdam

In het eerste kwart van de twintigste eeuw was Floor Wibaut een van de bekendste sociaaldemocratische wethouders van Nederland. De in Vlissingen geboren Wibaut maakte in Amsterdam naam als bedenker en uitvoerder van volkshuisvestingsprojecten. Hiermee hielp hij de arbeidersbevolking aan fatsoenlijke onderkomens. Hij kreeg hiervoor de bijnaam ‘de ongekroonde onderkoning van Amsterdam’. Maar voordat hij in 1904 met zijn gezin naar Amsterdam verhuisde, had hij ook al in Zeeland in sociaal opzicht aan de weg getimmerd.

Plaquette van Wibaut op Plein Vierwinden in Vlissingen (Erfgoed Zeeland).

De jonge Wibaut

Florentinus Marinus Wibaut werd in 1859 geboren als een zoon van een handelaar in brandstoffen, die tevens reder was. Na zijn opleiding ontwikkelde hij zich tussen 1877 en 1904 als een succesvol houthandelaar. In 1877 trad hij in dienst van de Houthandel G. Alberts Lzn. & Co. in Middelburg. In 1883 werd hij vennoot binnen dit bedrijf en in 1899 mededirecteur. Als nationaal en internationaal handelsagent was hij veel in Amsterdam. Ook reisde hij veel de wereld rond, onder andere naar Rusland en de Verenigde Staten. Zijn baan legde hem geen windeieren en hij bouwde een aanzienlijk vermogen op.

Houthandel Alberts in Middelburg omstreeks 1880 (ZB, Beeldbank Zeeland).

Politieke betrokkenheid

Wibauts passie lag echter vooral bij de publieke zaak. Als politicus manifesteerde hij zich voor de eerste keer in 1885. Dit in de hoedanigheid van lid van de Bond voor het algemeen kies- en stemrecht, afdeling Middelburg. Ook was hij werkzaam als publicist en spreker, met het opkomende socialisme als onderwerp. Zo publiceerde hij sociaal-politieke beschouwingen in gerenommeerde Nederlandse tijdschriften zoals De Nieuwe Gids en De Kroniek. In de jaren negentig van de negentiende eeuw raakte Wibaut betrokken bij de sociaaldemocratische beweging. Hij werd daarbinnen zelfs een van de leidende figuren. Hij raakte bevriend met de ‘linkse’ politicus Pieter Jelles Troelstra. En in 1897 werd hij lid van de Sociaal Democratische Arbeiders Partij (SDAP).

Sociaaldemocratisch wethouder in Amsterdam

In Middelburg had Wibaut zijn eerste ervaringen met de sociale woningbouw opgedaan. Zo was hij in 1889 een van de oprichters van de stichting Eigen Haard. Deze stichting had een fatsoenlijke huisvesting van arbeiders als doel. Toen hij zich in 1904 in Amsterdam vestigde, ging hij zich grotendeels op de volkshuisvesting richten. Vooral in zijn functie van Amsterdams wethouder (1914-1927, 1929-1931) bracht hij op dit terrein veel tot stand. Hoewel vaak gedacht, was hij niet direct verantwoordelijk voor de bouw van de nieuwe Amsterdamse stadswijken. Wibaut was vooral een strategisch en daadkrachtig bestuurder. In deze hoedanigheid schiep hij de randvoorwaarden voor de vele volkshuisvestingsprojecten. En vervulde daarmee, nagenoeg tot zijn dood in 1936, een belangrijke rol in de Amsterdamse politiek.