Een tinnen urinereservoir?

In 1999 kwam bij archeologisch onderzoek aan de Sint Pieterstaat in Middelburg een beerput tevoorschijn met vondsten uit de zestiende eeuw. Behalve twaalf pispotten (!) zat er een bijzondere tinnen fles of kan in. De functie van dit 16,5 centimeter hoge voorwerp is onbekend. De hals is trechtervormig, de bodem vlak en stabiel. De fles is gegoten in twee verticale helften. Op de buitenkant zijn fijne draairingen te onderscheiden.

Fijn en ‘onfijn’ tin

Het is opvallend dat zo een mooi product geen keur- of makersmerk vertoont. In de middeleeuwen onderscheidde men twee soorten tin: fijn en ‘onfijn’. Omstreeks 1430 mocht in Middelburg fijn tin ten hoogste zes procent lood bevatten, onfijn tin of ‘kannetin’ hoogstens twintig procent. Door middel van merken, aangebracht op het voorwerp, kon de overheid controleren of de tinnegieters zich aan de voorschriften hielden. Het was verboden ongemerkt tin te verkopen.

Tinnen fles uit Middelburg, zestiende eeuw.

Import?

Een merk bestond meestal uit een meesterteken, met als kwaliteitsmerk een hamermerk. Ook werd in Middelburg volgens de keur van 1430 fijn tin gemerkt met het stadswapen. Op de fles uit de Sint Pieterstraat niets van dat alles. Gaat het om een product met een hoger loodgehalte dan officieel was toegestaan, of om een importstuk waarop de geldende controle-eisen niet van toepassing waren?

Bogarden

De enige aanwijzing over de functie geeft de kalkaanslag in de fles. Dezelfde soort aanslag zit ook in pispotten. Mogelijk werd urine in de fles verzameld of bewaard. Urine werd in de middeleeuwen onder andere toegepast in de lakenindustrie. Wat ook opvalt is de eenzijdige samenstelling van de inhoud van de beerput, namelijk merendeels pispotten. Voor de toeschrijving aan een gebruikersgroep kunnen we misschien denken aan een hospitaal of klooster. In de middeleeuwen was het terrein in bezit van de bogarden. Deze broeders van de derde orde van Sint-Franciscus hielden zich voornamelijk bezig met weven. Ze hadden dus connecties met… de lakenindustrie.