Een wambuis uit Middelburg

Een bijzondere vondst in de collectie van het Zeeuws Archeologisch Depot van Erfgoed Zeeland is een wambuis, vervaardigd uit geitenleer. Dit kledingstuk is in 1992 aangetroffen aan de Kousteensedijk in Middelburg, in de bouwput voor de parkeerkelder en het huidige belastingkantoor.

Een bijzondere locatie om archeologisch te onderzoeken, omdat al eerder in de bouwput van de naastliggende Zeeuwse Bibliotheek een deel van de stadsmuur was gevonden. De stadsmuur werd ook nu weer aangetroffen, maar ook een enorme hoeveelheid stadsafval dat hier tussen 1550 en 1574 als ophogingspakket is gedeponeerd. Deze ‘berg’ van circa 375 m3 afval bevatte veel aardewerkscherven, leer en voorwerpen uit metaal. Van de circa duizend voorwerpen die geborgen konden worden, zijn er een aantal van uitzonderlijk belang voor de Zeeuwse archeologie.

Geitenleer

Drie van deze vondsten zijn fragmenten van wambuizen, vervaardigd uit geitenleer. Het hier afgebeelde exemplaar is vrijwel compleet. In 1992 waren er in heel Nederland nog maar vier andere vondsten van wambuizen bekend.

Velen kennen misschien nog het woord, maar wat zo’n wambuis nu precies was weet bijna niemand meer: namelijk een getailleerd kledingstuk, dat in de zestiende eeuw werd gedragen als een soort ondervest. In Nederlandse musea worden voor zover bekend geen wambuizen getoond, wel is het leren jasje van Hugo de Groot uit circa 1620 bewaard gebleven. In de zeventiende eeuw werd het wambuis verdrongen door de borstrok of boezeroen. Hieruit ontwikkelden zich begin twintigste eeuw het moderne overhemd en het gilet.

Geitenleren wambuis, gevonden aan de Kousteensedijk in Middelburg (Erfgoed Zeeland).

Geitenleren wambuis, gevonden aan de Kousteensedijk in Middelburg (Erfgoed Zeeland).

Contrasterende onderkleding

Het wambuis op de foto heeft twee voorpanden en één rugpand. Ook zijn er voor- en achterschoten, en vermoedelijk korte mouwen. De schoten bedekten deels het onderlichaam. Het Middelburgse exemplaar heeft verder een sluiting over de linkerzijde en een korte opening aan de hals. Het opvallendste aan dit wambuis is de versiering die voor het grootste deel in een patroon is ingesneden, gestoken  en gekerfd. Tijdens het dragen ging het wambuis iets ‘openstaan’. Hierdoor werd de onderkleding, die vaak een contrasterende kleur had, deels zichtbaar. Het gaf een fraai effect en dat was precies de bedoeling. Dit type wambuis behoort tot de categorie modeartikelen die in de zestiende eeuw erg populair was. Uiterst zeldzaam als bodemvondst! Tot op heden is er nog geen wambuis zo compleet als het Middelburgse aangetroffen. Na conservering is het wambuis dan ook al geruime tijd als topvondst te bewonderen in het Zeeuws Museum in Middelburg.

Omdat het niet de bedoeling is vondsten ná het opgraven weer te ‘begraven’ in het depot, worden ze zoveel mogelijk uitgeleend aan musea. Dit kunnen zowel musea in Nederland zijn als in het buitenland. Op dit moment zijn meer dan duizend voorwerpen uit de collectie in bruikleen gegeven. Daarnaast is in de archeologische beeldbank informatie over minstens 3.500 voorwerpen te vinden.

De bouwput aan de Kousteensedijk in 1992.

De bouwput aan de Kousteensedijk in 1992.

Literatuur

Henk Hendrikse, Geitenleren wambuis uit de 16e eeuw is verrassend compleet, in Provinciale Zeeuwse Courant 14 januari 2015, serie ‘Uit de Zeeuwse klei’, katern Buiten, 6-7.