Het gat van Middelburg

door Robert van Dierendonck

Het ‛gat van Middelburg’ voor het niet-gebouwde A-theater is inmiddels opgevuld en ingezaaid. Door alle consternatie om de bouwput is maar bij weinigen bekend dat hier de grootste reguliere stadskernopgraving in Middelburg plaatsvond, en vooral wat daarvan de resultaten zijn. Zelfs tijdens het onderzoek in 2003 was de berichtgeving schaars en met een teneur dat de archeologie leidde tot grote vertraging. Echter, de overschrijding van de tijd voor het onderzoek bedroeg slechts vier uur!

Adellijke hofstede

Uit het onderzoek is gebleken dat er zeker vanaf de twaalfde eeuw bewoning plaatsvond met een agrarisch karakter. Dat karakter blijft zelfs bestaan binnen een aangetroffen omgracht terrein van een adellijke hofstede die in 1268 aan de Duitse orde werd geschonken. Rond 1350 werd het gebied opnieuw ingericht, met erven georiënteerd op de Korte Noordstraat en de Koningstraat. Hier waren, aan de buitenrand van de stad, een bronsgieter en een smid werkzaam. Pas circa 1400 verschijnt het eerste bakstenen woonhuis aan de Korte Noordstraat en in de loop van de volgende twee eeuwen verdicht deze bebouwing zich aan genoemde straten, maar ook op het terrein erbinnen. Daar wordt ongeveer 1550 de armenschool, later weeshuis, gebouwd. In 1613 zijn bijna alle dan bestaande panden in het hele onderzoeksgebied met aanvullende nieuwbouw omgevormd tot het Oude mannen- en vrouwenhuis, dat in 1809 in gebruik wordt genomen als kazerne. Van al deze gebouwen zijn vele sporen en vondsten gedocumenteerd.

Houten onderblad van een diptiek (zakzonnewijzer). In het centrum tussen de wijzerplaat bevond zich het kompas. Afmetingen 3,5 x 3,1 x 0,7 cm, datering circa 1550. (Erfgoed Zeeland)

Houten onderblad van een diptiek (zakzonnewijzer). In het centrum tussen de wijzerplaat bevond zich het kompas. Afmetingen 3,5 x 3,1 x 0,7 cm, datering circa 1550. (Erfgoed Zeeland)

Zakzonnewijzer

Onder de vele mooie, nog niet tentoongestelde vondsten bevindt zich een bijzonder kleinood: de onderste helft van een houten zakzonnewijzer, een diptiek. Een compleet exemplaar bestaat uit twee delen. Het bovenblad bevat een verticale zonnewijzer, het onderste een horizontale zonnewijzer en een kompas. Dit diende om de zonnewijzer op het noorden te richten en zo de juiste tijd af te kunnen lezen met behulp van een touwtje dat beide delen verbond. Zo was de toenmalige eigenaar wel bij de tijd. Het nieuwe theater heeft nog steeds vertraging.

Het inmiddels ingezaaide 'gat van Middelburg' (foto Erfgoed Zeeland).

Het inmiddels ingezaaide ‘gat van Middelburg’ (foto Erfgoed Zeeland).

Literatuur

J. Dijkstra, S. Ostkamp en G. Williams, Archeologisch onderzoek op het terrein van de voormalige Berghuijskazerne te Middelburg, Amersfoort 2006 (ADC ArcheoProjecten Rapport 595).