De Scheldekraan: icoon van Vlissingen
Tegenwoordig wordt de skyline van Vlissingen gedomineerd door de hoogbouw aan de Boulevard Bankert. Tot vijftig jaar geleden was dat anders, toen werden de contouren van Vlissingen bepaald door de kranen van de voormalige scheepswerf van de Koninklijke Maatschappij de Schelde. Een kraan herinnert nog aan dit rijke maritieme verleden: Torenkraan 528-01 aan de Dokhaven, in de volksmond kortweg de Scheldekraan genaamd.
De Dokhaven omstreeks 1925 (Zeeuws Archief, fotocollectie Vlissingen).
Torenkranen in de binnenstad
De Schelde, zoals de scheepswerf door iedereen werd genoemd, was gelegen in de binnenstad van Vlissingen. Het bedrijf bouwde niet alleen schepen, maar ook scheepsmotoren, stoomturbines, tandwielkasten, stoomketels en apparaten. Om de zware stukken te kunnen verplaatsen waren rondom de Dokhaven een aantal torenkranen geplaatst met verschillende hijscapaciteiten. Bij het ontmantelen van de werf in de jaren zeventig van de twintigste eeuw werden ook deze beeldbepalende kranen afgebroken.
De torenkranen domineerden de historische binnenstad van Vlissingen (ZB, Beeldbank Zeeland, foto C. de Boer).
Stichting Behoud Scheldekraan
De inwoners van Vlissingen zagen de afbraak met lede ogen aan. Om de herinnering van de vele (oud-)Scheldemedewerkers levend te houden en iets van dit industrieel erfgoed te bewaren, werd een stichting opgericht. Deze Stichting Behoud Scheldekraan stelde zich als doel om één kraan te behouden, om deze na restauratie weer functioneel te kunnen inzetten. Het ging om kraan 528-01, een circa veertig meter hoge torenkraan uit 1950 die op twee locaties op het voormalige Scheldeterrein was ingezet.
Veel Vlissingers maakten zich zorgen om de toekomst van de Scheldekraan.
Ontmantelde kraan
Na tientallen jaren van stilstand bevond de torenkraan zich echter in een slechte onderhoudsstaat. En in november 2007 moest de kraan uit veiligheidsoverwegingen gedemonteerd en opgeslagen worden. Velen vreesden dat dit het einde van de kraan betekende. De ontmantelde torenkraan, in twee delen (toren en giek) opgeslagen nabij de Timmerfabriek, bood dan ook een troosteloze blik. Jarenlang was haar toekomst onzeker, totdat er in 2011 voldoende middelen bijeengesprokkeld waren om de restauratie te bekostigen.
De in twee delen gedemonteerde Scheldekraan lag jarenlang te verroesten op een stuk grond nabij de Timmerfabriek aan de Koningslaan.
Restauratie
In januari 2012 gaf het college van B&W van de gemeente Vlissingen groen licht voor de restauratie van de torenkraan. Anderhalve maand later werden de toren en de giek naar hun nieuwe definitieve locatie getransporteerd. Hier werd de kraan grotendeels gedemonteerd en gestript. Vervolgens werden de versleten onderdelen vervangen en de staalconstructie waar nodig opgeknapt. Een hele klus, omdat ook het elektrisch en bedieningsgedeelte vervangen moest worden. Eind juni 2012 werd de kraan opgeleverd, waarna op vrijdagavond 24 augustus de feestelijke ingebruikname volgde.
De Scheldekraan wordt ingezet bij festiviteiten, zoals hier bij Vlissingen Maritiem in augustus 2012.
Huidig gebruik
Tegenwoordig wordt de kraan aan de Dokhaven regelmatig gebruikt voor het hijsen van schepen in en uit de Dokhaven. Zo werd op 11 november 2012 als eerste de hoogaars Alcyon uit de Dokhaven gehesen, om in de nabijgelegen Machinefabriek een onderhoudsbeurt te krijgen. Maar ook tijdens festiviteiten rondom de Dokhaven wordt de kraan gedraaid, waarbij de werkwijze en bediening van de kraan gedemonstreerd wordt. Daarbij is de kraan in 2013 voorzien van verlichting, zodat deze icoon van Vlissingen er ’s avonds bijna feeëriek uitziet.
Dit verhaal is een bewerking van een artikel van Edwin Janse, gepubliceerd in de PZC-rubriek over het Meldpunt Erfgoed Zeeland op 30 april 2014. In 2019 is de Scheldekraan verhuisd naar de Machinefabriek en langs Het Dok aan de Jan Weugkade.