De Gevangentoren

Ondanks de vele en grondige verwoestingen die Vlissingen gedurende haar 700-jarig bestaan meemaakte, kent de stad toch nog een behoorlijk aantal monumenten. De oudste is de Gevangentoren, halverwege Boulevard De Ruyter, die werd gebouwd tussen 1485 en 1489. Het was een van de twee torens waarmee de Westpoort, gelegen aan de zeekant, werd versterkt. De toren werd naar alle waarschijnlijkheid gebruikt als uitkijk- en geschutspost. De andere deed dienst als opslagplaats voor kruit en lag aan de landzijde.

De Gevangentoren anno 2015 (collectie auteur).

De Gevangentoren anno 2015 (collectie auteur).

Stadsgevangenis

In 1563 verloor de Westpoort haar functie als stadstoegang omdat even verderop en wat meer landinwaarts, de Middelburgse Poort werd gebouwd.  In 1610 kreeg het gebouw een functie als stadsgevangenis om in de Franse tijd voor korte tijd weer een militaire bestemming te krijgen. In 1811 werd het hele complex afgebroken, op de Gevangentoren na, die een nieuw dak kreeg dat bestand was tegen bommen vanuit zee. Dit soort bommen was in 1809 door de Engelsen gebruikt om de Fransen uit de stad te verdrijven. De stad werd voor een groot deel verwoest. De aanvallers bleven slechts kort en de bezetters zouden in datzelfde jaar weer terugkeren. De Gevangentoren bleef gespaard en kreeg gezelschap van de nieuwe en stadsbeeldbepalende Franse kazerne, die pas na de Tweede wereldoorlog zou worden gesloopt.

De Gevangentoren en de Westpoort, circa 1700 (M. Smallegange, Cronyk van Zeeland, Middelburg 1696, 564 en 565).

De Gevangentoren en de Westpoort, circa 1700 (M. Smallegange, Cronyk van Zeeland, Middelburg 1696, 564 en 565).

Oudheidkamer

Ook toen ontkwam de toren aan de slopershamer. Waarschijnlijk had de eerdere restauratie in 1894 hiermee te maken. In dat jaar werd ze als oudheidkamer ingericht, een soort historisch museum. Voor het eerst werd de Gevangentoren als een belangrijk overblijfsel uit de stadsgeschiedenis gezien. Nog maar enkele jaren eerder waren er stemmen opgegaan om de hele boel te slopen teneinde de boulevard te kunnen inrichten als aaneengesloten wandelgebied. In die tijd kon je nog niet om de toren heen. Als compromis werd er een houten brug langs de buitenkant aangelegd zodat wandelaars gewoon konden doorlopen. Na de stormvloed van 1953 gingen er weer stemmen op om te slopen, omdat de boulevard versterkt moest worden. Het stadsbestuur wist daar een stokje voor te steken.

Restaurant

Na de aanleg van de zware glooiing in de vijftiger jaren van de vorige eeuw werd ook de Gevangentoren weer aangepakt. Er kwam een verdieping bij en het puntdak, zoals dat er ook was voor 1809, werd gereconstrueerd. Vanaf 1974 bevat het gebouw een restaurant. In 2008 kreeg de toenmalige ondernemer toestemming om een serre te bouwen aan de zeezijde. Deze werd in 2010 geheel vernieuwd na een korte maar hevige brand in augustus van het jaar daarvoor.

Literatuur

Peter van Druenen, Vissers, Kapers, Arbeiders; Vlissingen 700 jaar stadsrechten, Vlissingen 2015.